Κτήρια Φαντάσματα, μέρος 1

Ανατολικό μέτωπο πόλης Ρόδου: Δε θα αλλάξει μόνο με τη νέα μαρίνα

Πανόραμα Ανατολικού Μετώπου

Τα «Οικολογικά – Ροδιακά» ξεκινούν σήμερα μια προσπάθεια να καταγράψουμε και να αναδείξουμε τα κτήρια «φαντάσματα» του νησιού μας τα οποία ενώ αποτελούν μέρος της ιστορίας και του πολιτισμού μας αφήνονται να ρημάζουν. Τα κτήρια αυτά ανήκουν σε τρεις κυρίως κατηγορίες: α) Βιομηχανικά και προβιομηχανικά, β) οικίες και καταλύματα και γ) δημόσια κτήρια όπως νοσοκομεία, σανατόρια και κτήρια υπηρεσιών. Δυστυχώς τα περισσότερα από αυτά, τόσο εντός όσο και εκτός πόλης, κινδυνεύουν ενώ λίγα είναι αυτά που έχουν αποκατασταθεί και δοθεί για επανάχρηση, όπως για παράδειγμα τα κτήρια των ξενοδοχείων στον Προφήτη Ηλία. Ξεκινάμε σήμερα από το ανατολικό μέτωπο της πόλης της Ρόδου.

Η αλευροβιομηχανία S.A.M.I.C.A. (Societa Anonima Molitoria Industriale Commerci Affini)- Κατασκευάστηκε το 1938

Το κομμάτι αυτό, η περιοχή Κόβα όπως την ονομάζουν οι Ροδίτες, ήταν μια περιοχή που κάποτε έσφυζε από βιομηχανική δραστηριότητα. Εκεί μπορούσε κανείς να συναντήσει μερικές από τις πιο σημαντικές βιομηχανίες κατά την περίοδο της Ιταλοκρατίας, όπως τα Δημοτικά Σφαγεία (1925), την Ηλεκτρική Βιομηχανία (1921), το Οινοποιείο της CAIR (1928) και την αλευροβιομηχανία SAMICA (1938).Οι περισσότερες από αυτές τις βιομηχανίες ιδρύθηκαν την περίοδο 1923-1936. Γνωστοί Ιταλοί αρχιτέκτονες, όπως ο Florestano Di Fausto (Δημοτικά Σφαγεία) και ο Rodolfo Petracco (Ηλεκτρική Βιομηχανία) υπήρξαν οι δημιουργοί κάποιων από τα συγκροτήματα αυτά.
Δεν ήταν βέβαια η μοναδική περιοχή με βιομηχανικά κτήρια. Στην περιοχή του Αγίου Φραγκίσκου υπήρχε η καπνοβιομηχανία Τ.Ε.Μ.Ι. ( Tabacchi Egei Manifattura Italiana- 1926), το κεραμουργείο ICARO ( La Societa Industria Ceramiche Artistiche Rodio Orientali -1928) στην Παλιά Πόλη που και αυτό αργότερα μεταφέρθηκε στην περιοχή Κόβα, το πλινθοκεραμοποιείο S.A.I.C.A. (Societa Anonima Industriale Comerciale Agricola-1929) στο Γεννάδι και στην Καταβιά η μεταξοβιομηχανία.

Η καπνοβιομηχανία Τ.Ε.Μ.Ι. (Tabacchi Egei Manifattura Italiana) ιδρύθηκε το 1926

Σήμερα δυστυχώς τα περισσότερα από αυτά τα κτήρια έχουν αφεθεί στη μοίρα τους και εάν κάτι δεν αλλάξει είναι σίγουρο ότι θα καταρρεύσουν. Πρόσφατα ακόμα είναι τα γεγονότα που προηγήθηκαν και ακολούθησαν την προσπάθεια κατεδάφισης των κτηρίων της αλευροβιομηχανίας και τα μεγαλεπήβολα σχέδια της προηγούμενης δημοτικής αρχής για αξιοποίηση των σφαγείων που έπεσαν βέβαια στο κενό.

Οινοποιείο C.A.I.R. Η Αγροτική Βιομηχανική Εταιρεία Ρόδου (Compagnia Agricola Industriale Rodi) ιδρύθηκε το 1928

Τα κτήρια όμως αυτά είναι πέρα από κάθε αμφιβολία κομμάτι της πολιτιστικής και αρχιτεκτονικής κληρονομιάς της Ρόδου αλλά και της Δωδεκανήσου γενικότερα. Είναι δε τόσο στενά συνδεμένα με τη νεώτερη ιστορία του τόπου μας που μόνο άνθρωποι που είτε δεν έχουν σχέση με τον τόπο είτε είναι χωρίς μνήμη και ιστορική συνείδηση θα μπορούσαν να αφήσουν να ρημάξουν.

Το κτήριο της ΔΕΗ - Η Ιταλική Ηλεκτρική Βιομηχανία (Societa Industrie Elettriche Rodi)ιδρύθηκε το 1921 και βρισκόταν στην πλατεία Σύμης

Ερχόμενοι στο σήμερα, βλέπουμε μια προσπάθεια να αναβαθμιστεί η περιοχή του ανατολικού μετώπου της πόλης μόνο μέσω της κατασκευής της νέας μαρίνας και κάποιων άλλων σύγχρονων κτισμάτων που σίγουρα θα τη συνοδεύσουν. Όμως η περιοχή δεν μπορεί να αναβαθμιστεί εάν παραμείνουν τα ιστορικά κτήρια όπως είναι σήμερα. Φανταστείτε εξάλλου την εικόνα που θα αποκομίζουν οι υψηλού εισοδήματος επισκέπτες που θέλουμε να προσελκύσουμε λόγω της μαρίνας, όταν μπαίνοντας σε αυτή θα αντικρίζουν τις εικόνες όπως την κατέγραψε ο φακός των «Οικολογικών Ροδιακών».

Όψη από Μαρίνα

Η λύση που υιοθετεί η στήλη μας και που είναι και άποψη έγκυρων επιστημόνων και ανθρώπων που ασχολούνται με τα θέματα του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, είναι τα κτήρια αυτά να αναδειχθούν και να δοθούν σε επανάχρηση γιατί μόνο έτσι μπορούν να διασωθούν. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Στη Αθήνα το Γκάζι, το Μεταξουργείο, το Πιλοποιείο Πουλόπουλου και η βιομηχανία Σικιαρίδη. Στη Θεσσαλονίκη το εργοστάσιο Βίλκα, ο Μύλος Χατζηγιαννάκη, το εργοστάσιο Αλλατίνη, η καπναποθήκη στη Σταυρούπολη και δύο αποθήκες στο λιμάνι. Στο Βόλο 12 εγκαταστάσεις αξιοποιήθηκαν μέσω επανάχρησης με το πρόγραμμα URBAN και στην Έδεσσα το Κανναβουργείο που έγινε εστιατόριο.

Σφαγεία: Έργο του Florestano Di Fausto, κατασκευάστηκαν το 1925

Λύσεις υπάρχουν και για τα κτήρια του νησιού μας και χρηματοδοτικά εργαλεία μπορούν να βρεθούν. Αυτό που λείπει είναι να σκύψει η δημοτική κυρίως αρχή πάνω από το ζήτημα και με τη βοήθεια και τη συνδρομή ανθρώπων που έχουν ασχοληθεί κατά κόρο με το θέμα να δοθούν λύσεις αντάξιες της ιστορίας και του πολιτισμού του τόπου μας.
Πηγές:
• Η Βιομηχανική Κληρονομιά της Ρόδου: Μίκα Μιχαλάκη, αρχιτέκτονας http://www.monumenta.org/article.php?IssueID=5&ArticleID=554&CategoryID=6&lang=gr
• Μαρία Ιωάννου, Αρχιτέκτονας Μηχανικός
http://www.rodiaki.gr/article.php?id=107877&catid=1&subcatid=37
• Μάνος Καλλιουδάκης (σχόλιο στο παραπάνω άρθρο)

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.