ΚΟΙΛΑΔΑ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ: ΘΑ ΑΛΛΑΞΕΙ ΚΑΤΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ;

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ (ΓΙΑ ΠΟΛΛΟΣΤΗ ΦΟΡΑ) ΔΥΣΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ΚΑΙ ΠΡΟΤΆΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ  ΚΟΙΛΑΔΑ ΤΩΝ ΠΕΤΑΛΟΥΔΩΝ

Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος με συνεχείς παρεμβάσεις του επισημαίνει τα κακώς κείμενα του νησιού της Ρόδου στον τομέα του περιβάλλοντος και ζητάει βιώσιμες λύσεις. Έτσι έχει ασχοληθεί πολλές φορές και με την Κοιλάδα των Πεταλούδων. Από την άλλη πλευρά η στήλη Οικολογικά Ροδιακά με αρθρογραφία και άλλες παρεμβάσεις έχει ζητήσει από τους αρμόδιους τη βελτίωση της κατάστασης στην Κοιλάδα η οποία δεν είναι καθόλου ικανοποιητική. Στην τελευταία δημοσίευση για το θέμα, στις 16 Ιουλίου του 2016, για μια ακόμα φορά επισημάναμε την ανάγκη για ένα άλλο μοντέλο διαχείρισης της Κοιλάδας. Δυστυχώς οι θέσεις μας δεν φαίνεται να εισακούονται από τους αρμόδιους

Διαβάσαμε λοιπόν πρόσφατα στον τοπικό τύπο ότι καταγράφεται αύξηση στα έσοδα του Δήμου από την Κοιλάδα των Πεταλούδων την οποία από την αρχή της τουριστικής περιόδου μέχρι και 23/8/2018 είχαν επισκεφθεί περίπου 240.000 επισκέπτες με τα έσοδα να αναμένονται φέτος να φτάσουν ή και να ξεπεράσουν το 1,5 εκατομμύριο ευρώ (Εφημερίδα Δημοκρατική 23/08/2018).

Από την άλλη πλευρά βλέπουμε την προκήρυξη του πρώτου υποέργου από τα δύο του έργου  «Δράσεις για την προστασία και διατήρηση του οικοσυστήματος της Κοιλάδας των Πεταλούδων Ρόδου» που σκοπό έχουν την προστασία της Κοιλάδας με μια σειρά έργων. Το δεύτερο υποέργο που θα ακολουθήσει φιλοδοξεί να φυτευτούν  ενδημικά  δέντρα, κυρίως ζητιές, εντός της Κοιλάδας.  Το συνολικό κόστος του έργου είναι €605.906[1] και ο κωδικός της πράξης που εγκρίθηκε στις 27 Μαρτίου 2018 από το Δημοτικό Συμβούλιο είναι ΟΠΣ 5008133.

Μπορούν όμως αυτά τα έργα να είναι αποδοτικά και να προστατεύσουν τον βιότοπο  όταν η καθημερινή λειτουργία στην ουσία υποβαθμίζει και απειλεί αυτόν και το ευρύτερο οικοσύστημα; Για παράδειγμα πώς θα επιζήσουν τα νεαρά δέντρα που θα φυτευτού αν δεν απομακρυνθούν τα κατσίκια; Ή πώς θα επιβιώσει το ίδιο το έντομο όταν δεν υπάρχει επαρκής φύλαξη εντός της Κοιλάδας αφού ξέρουμε ότι ο θόρυβος είναι η πρωταρχική απειλή για το έντομο Panaxia Quantripunctaria;[2]

Για μια ακόμα μια φορά λοιπόν επιχειρούμε να εστιάσουμε στα προβλήματα μήπως και ιδρώσει το αυτί κάποιου υπευθύνου, πράγμα μάλλον δύσκολο.

Υπεύθυνοι στην Κοιλάδα

Εδώ υπάρχει ένα φανερό έλλειμμα καθώς ο αιρετός δημοτικός σύμβουλος που είναι υπεύθυνος για την Κοιλάδα θα πρέπει να μας ενημερώσει πόσες φορές έχει επισκεφτεί την Κοιλάδα  φέτος και τι πρωτοβουλίες έχει αναλάβει. Από την άλλη πλευρά, ο καθημερινός υπεύθυνος δεν έχει καμία αρμοδιότητα που να προκύπτει από ένα θεσμικό ρόλο και βέβαια βρίσκεται εκεί μόλις λίγες ώρες την ημέρα και η μοναδική του ασχολία είναι τα εισιτήρια και οι εισπράξεις. Φυσικά υπάρχουν και διάφοροι άλλοι υπεύθυνοι, ανάμεσά τους και ο αντιδήμαρχος Οικονομικών,  με αποτέλεσμα τελικά να μην είναι κανένας πραγματικά υπεύθυνος. 

Διακίνηση εισιτηρίων

Σχεδόν κανείς δεν προμηθεύεται εισιτήρια από τους αυτόματους πωλητές.

Από πέρσι τον Αύγουστο έχουν τοποθετηθεί αυτόματοι πωλητές εισιτηρίων οι οποίοι όμως δεν χρησιμοποιούνται από τους επισκέπτες και τις περισσότερες ώρες δεν λειτουργούν καθόλου. Να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει πρόβλεψη για πληρωμή με κάρτα, ούτε στους αυτόματους πωλητές ούτε στα ταμεία. Όσοι επισκέπτες δεν έχουν μετρητά αναγκάζονται να πάνε στο κοντινότερο ΑΤΜ που είναι επτά περίπου χιλιόμετρα μακριά (στην ξενοδοχειακή περιοχή Θεολόγου) για να κάνουν ανάληψη μετρητών.

Κατσίκια

 Τα κατσίκια αποτελούν τον πρωταρχικό κίνδυνο για το οικοσύστημα της Κοιλάδας για πολλούς λόγους που έχουν αναλυθεί χιλιάδες φορές. Ο Δήμος Ρόδου αδυνατεί ή δεν επιθυμεί  να τα απομακρύνει από την ευρύτερη περιοχή κυρίως γιατί δεν αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη να στραφεί εναντίον των ιδιοκτητών τους και περιορίζεται στο να συλλαμβάνει μερικά από αυτά και μερικές φορές να τα επιστρέφει κιόλας!!

Τα κατσίκια ζουν και βασιλεύουν

Φύλαξη – Ασφάλεια – Ενημέρωση

Η φύλαξη στην Κοιλάδα είναι για ακόμα μια χρονιά πλημμελής. Οι υπάλληλοι της εταιρείας ασφαλείας (security) που προσλήφθηκαν (με τι κριτήρια και από ποιον άραγε;) για αυτό το σκοπό είναι άνθρωποι που δεν έχουν καμία εκπαίδευση και τελικά κατέληξαν στα ταμεία και στο περίπτερο πληροφοριών και μόνο ένας υπάρχει  για φύλαξη και αυτό  συγκεκριμένες ώρες και μέρες. Μέσα στην Κοιλάδα η κατάσταση δεν ελέγχεται φυσικά μόνο από ένα άτομο όταν μπορεί να υπάρχουν και πάνω από 3.500 επισκέπτες την ημέρα όταν και  η σήμανση, ώστε οι επισκέπτες να μην ενοχλούν τα έντομα, είναι ελλιπής.

Τρίτη φορά που τοποθετούνται κάμερες ασφαλείας. Αυτή τη φορά δεν ξέρουμε τι ακριβώς κάνουν

Ως αποτέλεσμα καθημερινά υπάρχουν παράπονα από ευαισθητοποιημένους επισκέπτες που διαμαρτύρονται για την κατάσταση που επικρατεί μέσα στην Κοιλάδα, όπου στα σημεία που υπάρχουν πολλές πεταλούδες, ενοχλούνται για να πετάξουν και να ληφθούν οι ανάλογες φωτογραφίες.

Φυσικά δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο για περίπτωση έκτακτης ανάγκης και την πυρασφάλεια τη χειρίζεται ένα άτομο με φιλότιμες προσπάθειες το οποίο όμως εργάζεται και στην καθαριότητα και φυσικά αν απουσιάζει δεν υπάρχει δεύτερος να χειριστεί το σύστημα πυρασφάλειας. Η είσοδος των επισκεπτών μέσα από τουρνικέ κάνει την κατάσταση πιο επικίνδυνη αφού η μοναδική διέξοδος κινδύνου είναι μια στενή ξύλινη πόρτα.

Τα συμπεράσματα δικά σας

Η ενημέρωση των επισκεπτών κάθε άλλο από καλή είναι αφού τα άτομα που υποτίθεται κάνουν αυτή τη δουλειά δεν έχουν καλή γνώση ξένων γλωσσών. Εντύπωση επίσης προκαλεί το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι εκεί δεν φοράνε κάποια στολή ή κάποιο διακριτικό ώστε να μπορούν να αναγνωρίζονται από τους επισκέπτες.  Αντίθετα πολύ καλά πάει η άγρα πελατών από επιτήδειους που μοιράζουν φυλλάδια ακόμα και για ψαροταβέρνες στην Αρχαία Κάμειρο.

Ξερά και επικίνδυνα δέντρα

Ανησυχία εξάλλου προκαλεί η από 4/7/2018 αναφορά του δασοφύλακα (ΑΠ εισερ. Δ/νσης Δασών 39449)  που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι λόγω των ξερών και επικίνδυνων δέντρων υπάρχει επικινδυνότητα στο επισκέψιμο μέρος της Κοιλάδας και ζητάει τη λήψη διοικητικών μέτρων για να αποσοβηθεί ο κίνδυνος πιθανού ατυχήματος.

Νέοι τρόποι προστασίας εναντίον των κλοπών

Καθαριότητα – Ανακύκλωση – Στάθμευση

Η καθαριότητα στην Κοιλάδα είναι σε ικανοποιητικό επίπεδο αλλά υπάρχει κάλυψη μέχρι τις 2.00 μμ οπότε και οι υπάλληλοι σχολάνε. Μετά από εκείνη την ώρα δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη ούτε για καθαριότητα ούτε για φύλαξη. Για ανακύκλωση των χιλιάδων συσκευασιών από τους επισκέπτες ούτε λόγος βέβαια.

Οχήματα σταθμευμένα και στις πλευρές του δρόμου δυσχεραίνουν την κυκλοφορία

Η στάθμευση των οχημάτων είναι προβληματική καθώς τις ώρες αιχμής πολλά οχήματα σταθμεύουν στο κεντρικό δρόμο και αν υπάρξει επείγουσα κατάσταση (πχ πυρκαγιά)  θα είναι δύσκολο να διέλθει κάποιο μεγάλο όχημα όπως πυροσβεστικό. Επίσης επειδή δεν υπάρχει υπάλληλος για τη στάθμευση στο κεντρικό parking και καθόλου σήμανση,  τα οχήματα παρκάρουν ανάποδα, δηλαδή «βλέποντας» το λόφο, οπότε σε περίπτωση πυρκαγιάς θα είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι αδύνατο, να διαφύγουν.  Η κατάσταση θα είναι πιο τραγική καθώς ο κεντρικός δρόμος έχει οχήματα σταθμευμένα και στις δύο πλευρές και μάλιστα με μέτωπο προς την Κοιλάδα. Ευνόητο είναι ότι τα τουριστικά λεωφορεία πολλές φορές δεν  μπορούν να διέλθουν. 

Κομφούζιο στα σημεία στάθμευσης

Φαίνεται και από τις φωτογραφίες που δημοσιεύουμε η ανάγκη να δημιουργηθεί ένας ακόμα χώρος στάθμευσης ώστε να αποσυμφορηθεί η κατάσταση και φυσικά να τοποθετηθεί σήμανση και μερικές ώρες την ημέρα να υπάρχει ένας αρμόδιος υπάλληλος.

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας

Το Μουσείο θα ήταν προτιμότερο να μην είναι ανοικτό αφού δεν έχει και πολλά να προσφέρει στον επισκέπτη. Τα σχέδια για την αναβάθμισή του είναι στα συρτάρια και απλώς υπάρχει για να υπάρχει. 

Συμπερασματικά

Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος εκτιμάει πως η Κοιλάδα των Πεταλούδων είναι ένα σπάνιο οικοτουριστικό αξιοθέατο και αξίζει τη συστηματική και ολοκληρωμένη προστασία από το Δήμο Ρόδου που πλέον είναι ο κύριος του τουριστικού ακινήτου. Δυστυχώς η αποστολή αυτή τα τελευταία δεκατρία χρόνια κυρίως δεν έχει την αντιμετώπιση που θα πρέπει να έχει, ούτε στην καθημερινή του λειτουργία του βιοτόπου ούτε  στις ουσιαστικές επεμβάσεις που πρέπει να γίνουν ώστε να συνεχίσει να αποτελεί έναν πόλο έλξης για εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο.

Η αειφορία που περιγράφεται στα τεχνικά δελτία του Δήμου Ρόδου που διεκδίκησε και πέτυχε την ένταξή του στο συγκεκριμένο πρόγραμμα που αναφέρουμε στην αρχή, δεν μπορεί να είναι κενό γράμμα και η Κοιλάδα δεν μπορεί να είναι τόπος πειραματισμών διαφόρων άσχετων με το αντικείμενο ανθρώπων που δεν έχουν ούτε τη γνώση ούτε  την ευαισθησία για να διαφυλάξουν τον οικότοπο.

Από την άλλη πλευρά ο Δήμος Ρόδου γεμίζει τα ταμεία του με εκατομμύρια ευρώ αλλά δυστυχώς δεν είναι σε θέση να φροντίσει την Κοιλάδα. Ξέρουμε πως οι αναφορές μας ενοχλούν αλλά δεν θα σταματήσουμε να τις κάνουμε αν δεν δούμε συγκεκριμένες ενέργειες για την πραγματικά αειφορική διαχείριση της Κοιλάδας.

    
Το  ΔΣ του Συλλόγου

Οικολογικά Ροδιακά

---

[1] Η απόφαση ένταξης της Περιφέρειας Ν. Αιγαίου είναι η Α.Π.: 608/05.03.2018

[2] Ο θόρυβος προκαλεί την εγρήγορση και κίνηση του εντόμου που με τη σειρά της απαιτεί ενέργεια που για το έντομο που δεν τρέφεται τους καλοκαιρινούς μήνες είναι ζωτική για την επιβίωσή και αναπαραγωγή του (βλ. Πετανίδου, Βόκου και Μάργαρης, στο Springer, τόμος 20 αρ. 3/4, Μάιος 1991, σελ. 124-128)  

Ο Δήμος δεν μπορεί πλέον να προστατεύσει την Κοιλάδα των Πεταλούδων

Απαιτείται πλέον ένα νέο μοντέλο διαχείρισης του βιότοπου καθώς ο Δήμος Ρόδου δε μπορεί ή δε θέλει να προστατεύσει την Κοιλάδα των Πεταλούδων.

Έχουμε ασχοληθεί πολλές φορές με το θέμα της Κοιλάδας των Πεταλούδων. Κι όχι μόνο εμείς αλλά και άλλοι φορείς και πολίτες καθώς ακόμα και η δικαιοσύνη. Αφορμή για να γράψουμε για ακόμα μια φορά είναι τα τελευταία δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο για προκαταρκτική ανάκριση για την περίοδο του 2011 (!!!) καθώς και η επιστολή συμπολίτη μας. Το τελευταίο λοιπόν χρονικό διάστημα η αγωνία για το μέλλον της Κοιλάδας ξεχειλίζει καθώς διαπιστώνεται ότι είναι θέμα χρόνου να απολέσουμε τον πολύτιμο αυτό πόρο. Μαζί με την αγωνία ξεχειλίζει όμως και η οργή για τον τρόπο διαχείρισής του από τις τοπικές αρχές και περισσότερο από το Δήμο Ρόδου.

Να θυμίσουμε για μια ακόμα φορά τα βασικά ζητήματα που έπρεπε εδώ και χρόνια να έχουν επιλυθεί και τα οποία απειλούν την ίδια την ύπαρξη του βιότοπου και ίσως και του εντόμου Panaxia Quantripunctaria δηλαδή της Πεταλούδας της Ρόδου.

ΚΑΤΣΙΚΙΑ

Νεαρές ζητιές στο ρέμα θα γίνουν γεύμα της κατσίκας. Ποιος ευθύνεται.

Τα κατσίκια στην ευρύτερη περιοχή αλλά κυρίως αυτά που βρίσκονται μέσα στην Κοιλάδα είναι η κυριότερη αιτία καταστροφής του βιοτόπου. Από την μια πλευρά κατατρώγουν τη νεαρή βλάστηση, όπως μπορείτε να διαπιστώσετε σε χθεσινή φωτογραφία, και από την άλλη καταπατούν και υποσκάπτουν τα πρανή της Κοιλάδας η ευστάθεια των οποίων είναι βασική προϋπόθεση για τη διατήρηση της χλωρίδας και ολόκληρου του βιοτόπου. Τα κατσίκια όμως έχουν αφεντικά με τα οποία κανένας δε θέλει να έρθει σε σύγκρουση. Για ποιο λόγο άραγε; Οι ασύδοτοι αυτοί άνθρωποι είναι ένας-δυο και όμως καταφέρνουν να επιβιώνουν παράνομα και κόντρα σε κάθε απαγόρευση.

Εδώ τεράστιες είναι και οι ευθύνες της Περιφέρειας και ειδικά της επιτροπής σταυλισμού η οποία με βάση το Ν. 4056(ΦΕΚ 52^Α/12-3-2012)  είναι αρμόδια για τον έλεγχο, τη διενέργεια αυτοψίας και  την παροχή γνώμης για κάθε θέμα κτηνοτροφικής εγκατάστασης καθώς και για την  επιβολή διοικητικών κυρώσεων.

Οι κάθε είδους εγκαταστάσεις στην περιοχή Πεταλούδων α) δεν είναι αδειοδοτημένες, β) είναι κατεξοχήν σε περιοχές που σύμφωνα με το νόμο δεν μπορούν να αδειοδοτηθούν, γ) είναι σε περιοχή που δεν έχει οριστεί ως βοσκότοπος από το Δήμο  εδώ και περίπου δεκαπέντε χρόνια, δ) είναι εντός περιοχής NATURA 2000 (GR4210006), ε) βρίσκονται σε περιοχή όπου σύμφωνα με το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο του τέως Δήμου Πεταλούδων (ΦΕΚ 413ΑΠΠΘ/18-09-2008) απαγορεύεται η βοσκή και στ)  όπως αναφέρει το ΑΠ 33638/26-05-2014 έγγραφο της Διεύθυνσης Δασών Δωδεκανήσου, προκύπτει βόσκηση αδέσποτων και ανεπιτήρητων ζώων χωρίς ενώτια που προκαλούν εκτεταμένες ζημιές μετά από σχετικούς ελέγχους του Δασονομείου Ρόδου.

Εάν από τα παραπάνω δεν προκύπτουν ικανοί λόγοι για να απομακρυνθούν ΣΗΜΕΡΑ οι «κτηνοτρόφοι» από την περιοχή, πραγματικά δε γνωρίζουμε αν ζούμε σε πολιτεία με νόμους, κανόνες και θεσμούς.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΧΛΩΡΙΔΑΣ – ΝΕΕΣ ΦΥΤΕΥΣΕΙΣ

Τα νεαρά φυτά ζητιάς θα μπορούσαν χωρίς απειλές να αναπτυχθούν πολύ γρήγορα και η Κοιλάδα να αποκατασταθεί

Λόγω λοιπόν των κατσικιών είναι δύσκολο να αναπτυχθούν νέα φυτά μέσα στην Κοιλάδα και κυρίως οι αυτοφυείς και χαρακτηριστικές σε αυτή ζητιές (υγράμβαρη – liquidambar orientalis), πλατάνια και άλλα αυτοφυή φυτά. Από την άλλη πλευρά δεν γίνονται καθόλου προσπάθειες να φυτευτούν νέα δέντρα έστω και προστατευμένα στην αρχή και το φυτώριο που είχε δημιουργηθεί κοντά στη Μονή της Καλόπετρας έχει εγκαταλειφθεί.

Δυστυχώς όμως τα παλιά δέντρα πεθαίνουν και δεν αναπληρώνονται (μόνο τις τελευταίες πέντε μέρες έπεσαν δύο). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται το μικροκλίμα στην Κοιλάδα, δηλαδή οι χαμηλές θερμοκρασίες και η υψηλή υγρασία, που είναι καθοριστικό για την επιβίωση του εντόμου. Ενώ πριν από μερικά χρόνια λοιπόν η Κοιλάδα ήταν μια περιοχή σκιερή και δροσερή λόγω της κάλυψης από τα ψηλά δέντρα, εδώ και αρκετό καιρό όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες οι ακτίνες του ήλιου διαπερνούν την αραιή βλάστηση αυξάνοντας προφανώς και τη θερμοκρασία μέσα στην Κοιλάδα.

Δυστυχώς όμως τα παλιά δέντρα πεθαίνουν και δεν αναπληρώνονται (μόνο τις τελευταίες πέντε μέρες έπεσαν δύο). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να διαταράσσεται το μικροκλίμα στην Κοιλάδα, δηλαδή οι χαμηλές θερμοκρασίες και η υψηλή υγρασία, που είναι καθοριστικό για την επιβίωση του εντόμου. Ενώ πριν από μερικά χρόνια λοιπόν η Κοιλάδα ήταν μια περιοχή σκιερή και δροσερή λόγω της κάλυψης από τα ψηλά δέντρα, εδώ και αρκετό καιρό όπως βλέπετε και στις φωτογραφίες οι ακτίνες του ήλιου διαπερνούν την αραιή βλάστηση αυξάνοντας προφανώς και τη θερμοκρασία μέσα στην Κοιλάδα.

Ξερό δέντρο στο κεντρικό χώρο στάθμευσης – Βρίσκεται εκεί ετοιμόρροπο από το Φεβρουάριο

Σε όλα τα παραπάνω ήρθε να προστεθεί τα τελευταία χρόνια και το πρόβλημα της βαμβακίασης. Προκαλείται από  το μελιτογόνο έντομο «Μαρσαλίνα» (Marchalina hellenica)  που απομυζεί  κυριολεκτικά  τα πεύκα με αποτέλεσμα να τα ξεραίνει (βλ. Οικολογικά Ροδιακά, 14/12/2011). Απ’ ότι φαίνεται η φετινή ανομβρία επιδείνωσε την κατάσταση αφού τα δέντρα δεν ξεπλύθηκαν και προφανώς οι συγκεντρώσεις του εντόμου ήταν ακόμα μεγαλύτερες.

Ξερό δέντρο από βαμβακίαση. Έχουν ήδη κοπεί  άλλα επτά.

ΦΥΛΑΞΗ – ΚΛΕΙΔΩΜΑ ΚΟΙΛΑΔΑΣ

Μέσα στην Κοιλάδα φέτος δεν υπάρχει ούτε φύλαξη που είναι απαραίτητη ώστε να μην ενοχλούνται οι πεταλούδες. Είναι γνωστό ότι το συγκεκριμένο έντομο είναι νυκτόβιο και δεν πρέπει να ενοχλείται καθόλου την ημέρα ώστε να μπορέσει να κάνει το κύκλο της ζωής του και να αποθέσει τα αυγά του στο τέλος του καλοκαιριού. Πολλοί επισκέπτες δε γνωρίζουν το στοιχεία αυτό (ή δεν ενδιαφέρονται) και ενοχλούν τα έντομα αφού δεν υπάρχουν καθόλου φύλακες.

Από την άλλη πλευρά οι είσοδοι της Κοιλάδας δεν ασφαλίζονται με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ασφάλεια τη νύχτα και βέβαια να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος κάποιας παράνομης ενέργειας εντός της Κοιλάδας. Από την άλλη πλευρά οι κάμερες επιτήρησης έχουν πληρωθεί τρεις (3) φορές αλλά κάμερες αυτή τη στιγμή δεν λειτουργούν.

ΜΟΥΣΕΙΟ

Η κατάσταση στο Μουσείο είναι πραγματικά τραγική. Δεν υπάρχει ούτε ένας υπεύθυνος για να ξεναγήσει τους επισκέπτες ή να προσέχει το χώρο, τα εκθέματα δεν έχουν ανανεωθεί εδώ και χρόνια, αυτά που φθείρονται απλά αποσύρονται και το κυριότερο σημαντικά είδη της πανίδας του νησιού που θα έπρεπε να βρίσκονται στις προθήκες του μουσείου, όπως το ελάφι της Ρόδου, δεν υπάρχουν.

ΚΑΘΑΡΙΟΤΗΤΑ

Η καθαριότητα σε γενικές γραμμές είναι σε καλό επίπεδο όμως λόγω του οικοτουριστικού χαρακτήρα της Κοιλάδας θα μπορούσαν να υπάρχουν κάδοι για ανακύκλωση πλαστικού και αλουμινίου αφού εκατοντάδες τέτοιες συσκευασίες απορρίπτονται καθημερινά από τους επισκέπτες. Μια τέτοια κίνηση θα έδειχνε και την ευαισθησία (!!) των υπευθύνων για το περιβάλλον γενικότερα.

ΥΠΑΡΧΕΙ ΛΥΣΗ;

Ο καθηγητής Ν. Μάργαρης είχε προβλέψει ότι σε λίγο θα έχουμε μόνο μεταλλικές πεταλούδες

Φαίνεται πλέον καθαρά ότι ο Δήμος Ρόδου δεν μπορεί ή δε θέλει να διαχειρισθεί σωστό  το βιότοπο της Κοιλάδας. Δεν υπάρχει σχέδιο και δεν υπάρχουν και υπεύθυνοι άνθρωποι να το κάνουν. Άνθρωποι που να έχουν τη γνώση, την υπευθυνότητα και την ευαισθησία να καταστρώσουν ένα διαχειριστικό σχέδιο για την Κοιλάδα και να το εφαρμόσουν. Είναι λυπηρό που η τοπική αυτοδιοίκηση και οι δημοτικές αρχές αποτυγχάνουν οικτρά στο ρόλο τους αλλά δυστυχώς αυτή είναι η αλήθεια.

Η μοναδική πλέον λύση που φαίνεται να υπάρχει είναι να περάσει η διαχείριση και ο σχεδιασμός για την Κοιλάδα σε ένα άλλο όργανο. Το όργανο αυτό θα μπορούσε να είναι μια ολιγομελής διαχειριστική αρχή που θα αποφάσιζε το τι ακριβώς θα γίνει στην Κοιλάδα αφού τα έσοδα από αυτήν είναι ιδιαίτερα υψηλά (περίπου 1,3 εκατ. ευρώ ετησίως) και μέρος τους θα μπορούσε να επενδυθεί για να σωθεί ο βιότοπος. Ο χρόνος όμως  εξαντλείται και οι ευθύνες όλων είναι τεράστιες.

 

 

Plesionika manage: Το πρώτο ερευνητικό Πρόγραμμα Αλιείας Δωδεκανήσου για το «συμιακό» γαριδάκι

Βίντεο: Plesionika Manage – Τελική Παρουσίαση

Το τελευταίο χρονικό διάστημα παρατηρείται στην περιοχή μας κινητικότητα στα θέματα αλιείας. Την Τρίτη 23 Φεβρουαρίου πραγματοποιήθηκε σύσκεψη στην αίθουσα του Περιφερειακού Συμβουλίου στη Ρόδο με τη συμμετοχή ψαράδων από όλα τα Δωδεκάνησα όπου συζητήθηκαν τα προβλήματα του κλάδου και της βιώσιμης αλιείας γενικότερα. Είχε προηγηθεί  στην ίδια αίθουσα στις 21 Δεκεμβρίου η τελική παρουσίαση του ερευνητικού προγράμματος για το συμιακό  γαριδάκι το οποίο και παρουσιάζουμε σήμερα στα Οικολογικά-Ροδιακά. Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε το Στέφανο Καλογήρου για το υλικό που μας διέθεσε και έχετε την ευκαιρία να διαβάσετε παρακάτω.

 Συμιακό γαριδάκι – Η έρευνα συνοπτικά

Το λογότυπο του προγράμματος

 

Tο πρόγραμμα «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΙΑΚΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ- PLESIONIKA MANAGE» είναι μια πιλοτική έρευνα αλιείας του δεκάποδου Plesionika narval (συμιακό γαριδάκι). Η διάρκεια της έρευνας ήταν  από 01/03/2014 έως 31/10/2015.

Στέφανος Καλογήρου – επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος

    Το ερευνητικό αυτό πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας (Ε.Π.ΑΛ. 2007-2013) και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ), Μέτρο 3.5 Πιλοτικά Σχέδια. Το ερευνητικό πρόγραμμα υλοποιήθηκε από το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, Ινστιτούτο Θαλάσσιων Βιολογικών Πόρων με επικεφαλής και Επιστημονικό Υπεύθυνο τον Δρ. Στέφανο Καλογήρου. Η κεντρική ερευνητική ομάδα του ΕΛΚΕΘΕ αποτελούταν από πέντε  ερευνητές με ειδίκευση στην αλιευτική βιολογία, αναπαραγωγή, διατροφή, ιχθυολογία, οικολογία και συγκεκριμένα Δρ. Στέφανο Καλογήρου, Δρ. Κρις Σμιθ, Δρ. Κώστα Καπίρη, Δρ. Αικατερίνη Αναστασοπούλου και Δρ. Χρίστο Μαραβέλια. Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος ακολουθήθηκαν αλιείς για πάνω από 120 ημέρες το τελευταίο έτος και απασχολήθηκαν τέσσερις νέοι επιστήμονες.

Το συμιακό γαριδάκι

    Σκοπός της έρευνας ήταν η επιλογή του βέλτιστου σεναρίου διαχείρισης της ‘συμιακής’ γαρίδας και η ορθολογική διαχείριση του αποθέματος αυτού, μέσω της ανάπτυξης και εκτίμησης εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης αλλά και δοκιμής σε πραγματικές συνθήκες αντικατάστασης επαγγελματικών αλιευτικών εργαλείων με πειραματικά. Η έρευνα χρησιμοποίησε καινοτόμες τεχνικές βασιζόμενες στην στοχαστική προσομοίωση και στην στατιστική ποσοτικοποιώντας βιολογικά, αλιευτικά, κοινωνικά, οικονομικά και περιβαλλοντικά δεδομένα και πραγματοποιήθηκε την περίοδο 2014-2015 στις νήσους Σύμη, Τήλο, Νίσυρο, Κω, Αστυπάλαια, Κάρπαθο, Κάσο, Χάλκη και Ρόδο.

Η περιοχή έρευνας

Μεθοδολογία και φάσεις της έρευνας

 Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε τέσσερις φάσεις με την εξής μεθοδολογία:

• Συλλογή και χρήση βιολογικών, οικονομικών, κοινωνικών, αλιευτικών, περιβαλλοντικών δεδομένων από τις περιοχές εφαρμογής αλιείας με παγίδες του είδους Plesionika narval

• Ανάπτυξη βιοοικονομικών σεναρίων διαχείρισης με στόχο τη Μέγιστη Βιώσιμη Εκμετάλλευση του αποθέματος (Φάση 1).
• Εφαρμογή των προτεινόμενων σεναρίων διαχείρισης στο πεδίο σε πραγματικές συνθήκες από τους ίδιους τους αλιείς, για μια ετήσια αλιευτική περίοδο καθώς και στην παρακολούθηση και καταγραφή της απόδοσής τους (Φάση 2).
• Διερεύνηση και ανάλυση των χωροχρονικών κατανομών του είδους, κατανομή και εκτίμηση της αλιευτικής προσπάθειας. Σε συνδυασμό με τη συλλογή των δεδομένων της Φάσης 1, εκτιμήθηκε το απόθεμα του είδους στην Ελλάδα (Φάση 3).
• Εφαρμογή, παρακολούθηση, επαλήθευση σε πραγματικές συνθήκες στο πεδίο από τους ίδιους τους εμπλεκομένους φορείς, προτάσεων διαχείρισης του είδους (Φάση 4).

Οι συγκεκριμένες διαχειριστικές προτάσεις θα μπορέσουν να αποτελέσουν τη βάση για τη χάραξη πολυετών διαχειριστικών σχεδίων και εθνικής αλιευτικής στρατηγικής για το συγκεκριμένο απόθεμα.

Ιστορία

Ο τοπικός τύπος της εποχής για τις πρώτες έρευνες

Το 1984-1985 ξεκίνησαν οι πρώτες μελέτες για το συμιακό γαριδάκι από τους τότε φοιτητές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Σάββα Χατζηνικολάου, Κώστα Νασιώκα και Αλέξη Φρατζή, σε συνεργασία με την  επικεφαλής καθ. Μαρία Θεσσαλού Λεγάκη. Αναφορά για αυτές γίνεται σε δημοσιεύματα της Ροδιακής (28/12/1984 και 12/1/1985) καθώς και στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ (13 Απριλίου 1985). Ήταν η πρώτη φορά που οι φωτόφοβες αυτές γαρίδες είχαν ιδωθεί σε υποβρύχιες σπηλιές της Λίνδου.

 

ΤΑ ΝΕΑ για τις πρώτες έρευνες (13-4-1985)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Γεωγραφική κατανομή

Χάρτης της παγκόσμιας εξάπλωσης της γαρίδας Plesionika narval (συμιακό γαριδάκι)

Η γεωγραφική κατανομή της «συμιακής» γαρίδας ή αλλιώς ξιφογαρίδας (επιστημονικά: Plesionika narval, Fabricius, 1787) εκτείνεται από τις ακτές της Αφρικανικής χερσονήσου στον κεντρικό ανατολικό Ατλαντικό συμπεριλαμβάνοντας Μαδέιρα, Κανάριους νήσους και το Πράσινο Ακρωτήριο (FAO αλιευτικές περιοχές 34 and 47), νότιο-δυτικά στην Ιβηρική χερσόνησο, βορειότερα στην Μεσόγειο και τις Αζόρες και νοτιότερα στην Αγκόλα. Η γεωγραφική της κατανομή εκτείνεται επίσης στην Ερυθρά Θάλασσα και τον δυτικό Ινδικό Ωκεανό (Σεϋχέλλες, Μαδαγασκάρη και Ρεουνιόν) όπως επίσης και στον δυτικό κεντρικό Ειρηνικό Ωκεανό (Ταιβάν, Φιλιππίνες, Ινδονησία, Νέα Καληδονία και Ταϊτή). Στην Μεσόγειο, η ξιφογαρίδα P. narval έχει παρατηρηθεί σε όλη της την λεκάνη από τα δυτικά (Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία) μέχρι τα ανατολικότερα άκρα της (Ελλάδα, Κύπρος, Τουρκία.

Βιολογία-Οικολογία-Αναπαραγωγή

Όπως και τα υπόλοιπα Καρκινοειδή, η αύξηση της συμιακής γαρίδας πραγματοποιείται μέσα από εναλλασσόμενες φάσεις έκδυσης (περιοδική αποβολή του περιβλήματος) και ανέκδυσης (διάστημα κατά το οποίο ολοκληρώνεται, μετά την έκδυση, το νέο περίβλημα).

Η μέγιστη διάρκεια ζωής  για τα θηλυκά άτομα είναι 3,44 χρόνια ενώ για τα αρσενικά 3,06. Τα θηλυκά μεγαλώνουν γρηγορότερα και φθάνουν σε μεγαλύτερο μέγεθος από τα αρσενικά.

Διατροφή

Η δίαιτα και των δυο φύλων αποτελείται συνολικά από 80 λείες. Οι πλέον άφθονες λείες είναι  τα Καρκινοειδή (γαρίδες, καβούρια, Οστρακώδη, κλπ), Μαλάκια, Εχινόδερμα, Ψάρια, φυτικά υπολείμματα, κύρια υπολείμματα Posidonia oceanic και άλλα.

Αναπαραγωγή

Για πρώτη φορά μελετήθηκε εκτενώς η αναπαραγωγή του είδους βασισμένη σε μηνιαίες δειγματοληψίες ενός έτους. Διαφορές στην αναλογία φύλου βρέθηκαν σε σχέση με την περιοχή και το βάθος. Στα πιο ρηχά νερά (-25 m), η αναλογία φύλου βρέθηκε να είναι καθαρά υπέρ των θηλυκών και στις δύο περιοχές έρευνας.

Συμπερασματικά, η μελέτη έδειξε ότι η αναπαραγωγική περίοδος του είδους είναι συνεχής με τη κύρια αναπαραγωγική περίοδο να οριοθετείται από Απρίλιο έως Οκτώβριο. Βρέθηκε η ύπαρξη περισσοτέρων της μιας αναπαραγωγής μέσα στο ίδιο ετήσιο κύκλο.

Αλιεία – Αλιευτικά εργαλεία

Η ξιφογαρίδα «συμιακό» γαριδάκι συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο των Διεθνούς Οργανισμού Τροφίμων (FAO) ως είδος με εμπορική σημασία για την αλιεία. Στον κεντρικό ανατολικό Ατλαντικό, τα αλιευτικά πεδία βρίσκονται  ανοικτά της Μαδέϊρας, Κανάριων νήσων και Γουινέας-Μπισσάου. Η P. narval έχει υψηλή εμπορική σημασία καθώς συχνά  σχηματίζει αρκετά μεγάλες συγκεντρώσεις και εύκολα αλιεύεται με παγίδες-κιούρτους.

Η ξιφογαρίδα P. narval είναι το κύριο στοχευόμενο είδος της μικρής παράκτιας αλιείας και πραγματοποιείται στην απότομων κλίσεων και περιορισμένη υφαλοκρηπίδα του νότιο-ανατολικού Αιγαίου. Η μικρή αυτή παράκτια αλιεία πραγματοποιείται με παγίδες/κιούρτους  σε βάθη από 5 έως 300 μέτρα. Η αφθονία του είδους καταλαμβάνει περίπου το 85% των συνολικών εκφορτώσεων γαρίδας ενώ το υπόλοιπο ποσοστό καλύπτεται κυρίως από το ενδο-οικογενειακό του είδος Plesionika edwardsii καθώς και το χταπόδι Octopus vulgaris. Η μέγιστη παραγωγή της ξιφογαρίδας εκτιμήθηκε στους 35 τόνους ανά έτος.

Παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη

Ως παρεμπίπτοντα (bycatch) ονομάζονται όλα τα άλλα είδη που αλιεύονται με ένα συγκεκριμένο εργαλείο, δεν είναι τα κύρια στοχευμένα είδη αλλά έχουν οικονομική αξία. Ως απορριπτόμενα είδη ονομάζονται εκείνα τα είδη που αλιεύονται αλλά δεν έχουν κυρίως οικονομική αξία και επιστρέφουν στην θάλασσα. Συνολικά καταγράφηκαν 59 παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη, εκ των οποίων 33 παρεμπίπτοντα και 26 απορριπτόμενα. Ο μέγιστος αριθμός παρεμπιπτόντων και απορριπτόμενων ειδών ήταν 44  και καταγράφτηκε στην Κάρπαθο.

Γαριδάκι μαζί με παρεμπίπτοντα και απορριπτόμενα είδη

Από τα ψάρια, 22 είδη θεωρήθηκαν παρεμπίπτοντα και 15 ως απορριπτόμενα. Τα κυρίαρχα παρεμπίπτοντα είδη ήταν τα Phycis phycis (Μιχαλάς, ποντικός), Serranus cabrilla (Χάνος), Serranus scriba (Πέρκα), Spondyliosoma cantharus (Σκαθάρι), Pagrus pagrus (Φαγκρί), Muraena helena (Σμέρνα) και Conger conger (Μουγγρί), συμμετέχοντας με  83% της συνολικής αλίευσης ψαριών. Από μαλάκια, μόνο ένα είδος, το χταπόδι Octopus vulgaris, είχε συχνή παρουσία και συμμετείχε σημαντικά ως παρεμπίπτων είδος.

Κυρίαρχα είδη καρκινοειδών ήταν δεκάποδα καβούρια, Homola barbata, Dardanus arrosor, Dardanus callidus και Macropodia rostrata που υπήρχαν σε όλες τις περιοχές μελέτης. Όλα τα καρκινοειδή, εκτός ενός, αστακός  Palinurus elephas, θεωρήθηκαν απορριπτόμενα και δεν είχαν καμία εμπορική σημασία.

Νομοθεσία

Στο άρθρο 1 του Π.Δ. 157/2004 (Αλιεία με Ιχθυοπαγίδες) περιλαμβάνεται ο ορισμός παθητικών εργαλείων – ιχθυοπαγίδων, μεγέθη του εργαλείου και η χρονική περίοδος απαγόρευσης. Στο άρθρο 2 αναφέρεται η χρονική περίοδος απαγόρευσης και ο μέγιστος αριθμός εργαλείων ανά σκάφος ενώ στο άρθρο 3 η κατανομή αλίευσης την ημέρα και την νύχτα. Το είδος προς μελέτη αλιεύεται μέχρι και σήμερα μόνο με κιούρτους και με βάση το ΠΔ ισχύουν:

1. Μεγέθη: Ο κάθε κιούρτος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα 50 εκ. σε ύψος, 1 μ. σε διάμετρο ενώ το στόμιο πρέπει να είναι τουλάχιστον 13 εκ.
2. Χρονική Περίοδος Απαγόρευσης: 1 Μαῒου-31 Ιουλίου

• Μέγιστος αριθμός εργαλείων ανά αλιευτικό σκάφος: 300

1. Υλικό κατασκευής: σκελετού άκαμπτο και επενδυμένο με άκαμπτο δικτυωτό πλέγμα.
2. Βάθος αλίευσης: μεγαλύτερο των 10 μέτρων

 

Το αλιευτικό εργαλείο κιούρτους (στρογγυλοί και τετράγωνοι)

 Εκτίμηση Αποθέματος και Σενάρια Διαχείρισης

Συνολικά εξετάστηκαν τέσσερα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης:

1. Χρήση παγίδων με άνοιγμα ματιού 8 mm από όλο τον αλιευτικό στόλο. Επί του παρόντος ο αλιευτικός στόλος χρησιμοποιεί μια μίξη παγίδων με άνοιγμα ματιού 8-12 mm.
2. Αποφυγή των μεγάλου μεγέθους ωοφόρων θηλυκών. Η συγκέντρωση μεγάλου μεγέθους ωοφόρων θηλυκών σε ρηχές ζώνες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες ήταν ένα από τα ευρήματα του έργου.
3. Μείωση της αλιευτικής προσπάθειας κατά 30%.
4. Άνοιγμα της αλιείας κατά τους μήνες Μάιο-Αύγουστο, και κλείσιμο τους υπόλοιπους μήνες.

Από τα τέσσερα σενάρια που εξετάστηκαν, αυτό με την εντονότερη επίδραση στην αλιεία και στο απόθεμα ήταν το σενάριο αλιείας με παγίδες ανοίγματος ματιού 8 mm (πρώτο σενάριο). Τα σενάρια περιορισμού της συνολικής αλιευτικής προσπάθειας, τόσο μέσω μείωσης του στόλου κατά 30% (τρίτο σενάριο) όσο και μέσω της οριοθέτησης της ανοιχτής αλιευτικής περιόδου στους μήνες Μάιο – Αύγουστο (τέταρτο σενάριο), δείχνουν ότι η αλιεία του αποθέματος της συμιακής γαρίδας στα Δωδεκάνησα θα ωφεληθεί μεσοπρόθεσμα από μια τέτοια διαδικασία.

 Μελλοντική Διαχείριση

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 8 χιλιοστά

 

 

 

 

 

 

 

Γαρίδα με αλίευση από άνοιγμα ματιού 12 χιλιοστά

 

 

 

 

 

 

 

Σύμφωνα με την Προτεραιότητα της Ένωσης είναι η προαγωγή της εφαρμογής της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής. Με βάση τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος «ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΜΙΑΚΗΣ ΓΑΡΙΔΑΣ» και στο πλαίσιο ορθής μελλοντικής διαχείρισης της «συμιακής» ξιφογαρίδας, Plesionika narval, προτείνονται οι προϋποθέσεις με σκοπό την ενημέρωση της Επιστημονικής, Τεχνικής και Οικονομικής Επιτροπής Αλιείας της Κοινότητας (STECF):

• Εφαρμογή και παρακολούθηση χρήσης ελάχιστου μεγέθους (12 χιλ.) ανοίγματος ματιού (επιλεκτικότητα – προστασία νεαρών ατόμων) σύμφωνα με τον Κανονισμό (ΕΚ) αριθμ. 517/2008 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
• Εφαρμογή και παρακολούθηση αποφυγής ρηχών νερών (<40 μέτρα – προστασία ωοφόρων θηλυκών)
• Εφαρμογή και παρακολούθηση της μείωσης αλιευτικής θνησιμότητας κατά 30% μέσω απαγόρευσης αλιείας Σεπτέμβριο έως Απρίλιο
• Μελέτη στρατολόγησης νεαρών ατόμων στην αλιεία
• Παρακολούθηση όλων των αλιευτικών σκαφών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μελέτης μέσω τυχαίων δειγματοληψιών από επόπτες/επιστήμονες
• Στενότερη συνεργασία της Διεύθυνσης Αλιείας Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου με αρμοδιότητα συλλογής και επεξεργασίας αλιευτικών δεδομένων από τους αλιείς και συσχέτισης με έκδοση αλιευτικής άδειας

Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του προγράμματος: www.plesionika–manage.eu

 

Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου και Οικολογικά Ροδιακά: Οι απόψεις μας για το Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων Δήμου Ρόδου

Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου 

Οικολογικά Ροδιακά

 

 

 

 

 

 

Προς

• Δήμαρχο Ρόδου
• Επικεφαλής παρατάξεων μειοψηφίας

 

Ρόδος, 30/12/2015

 

Με αφορμή τη χθεσινή συζήτηση και έγκριση από το Δημοτικό Συμβούλιο του Τοπικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΤΣΔΑ) Δήμου Ρόδου θα θέλαμε να καταθέσουμε τις παρακάτω απόψεις, λόγω και του περιορισμένου χρόνου που μας δόθηκε από το προεδρείο κατά τη διάρκεια της συζήτησης.

1. Θεσμοθέτηση του ΤΣΔΑ: Μια θετική εξέλιξη

Η θεσμοθέτηση του ΤΣΔΑ Ρόδου είναι αναμφισβήτητα μια θετική εξέλιξη στο θέμα της διαχείρισης των αποβλήτων στο νησί μας όπως προβλέπει και ο αναμορφωμένος ΕΣΔΑ που τέθηκε σε ισχύ στις 24/7/2015. Είναι ένα εργαλείο που δε θα πρέπει όμως να θεωρείται στατικό αλλά δυναμικό, δηλαδή να μπορεί ανά πάσα στιγμή να βελτιωθεί  μέσα από την εμπειρία και τις εξελίξεις. Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε είναι ο αειφορικός και φιλικός στο περιβάλλον χαρακτήρας του.

2. Για μια κυκλική οικονομία στον τομέα των αποβλήτων – Trash is cash

Στην Ευρώπη ξεκίνησε ήδη η διαβούλευση για την αλλαγή του οικονομικού μοντέλου από γραμμικό σε κυκλικό. Η κυκλική οικονομία εστιάζει σε νέα πρότυπα υλικών, αγορές δευτερογενών υλικών και ένα αναβαθμισμένο σύστημα ανακύκλωσης ώστε τα προϊόντα να είναι ανθεκτικά, να μοιράζονται, να επαναχρησιμοποιούνται, να επιδιορθώνονται και να ανακυκλώνονται. Αυτό θα οδηγήσει σε εξοικονόμηση πόρων, μείωση εισαγωγών, βιώσιμο περιβάλλον, μείωση των τιμών των πρώτων υλών και της παραγωγής αποβλήτων και μείωση στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (βλ. και σχετικό άρθρο  του πρώτου αντιπροέδρου της ΕΕ Frans Timmermans, του αντιπροέδρου της ΕΕ Jyrki Katainen
και των επιτρόπων  Karmenu Vella και Elżbieta Bieńkowska.

http://news.in.gr/world/article/?aid=1500001832).

 

3. Άμεσες ενέργειες.

Πέρα από την έγκριση του ΤΣΔΑ ο Δήμος Ρόδου θα πρέπει να προβεί σε άμεσες ενέργειες για τη βελτίωση της κατάστασης στον τομέα της διαχείρισης στερεών αποβλήτων. Για παράδειγμα θα πρέπει να επισκευαστεί ο βιολογικός καθαρισμός του ΧΥΤΑ, να ληφθεί μέριμνα για το βιοαέριο που δημιουργείται εκεί, να προχωρήσει ο ΧΥΤ Ν. Ρόδου, να αρχίσει να υλοποιείται η συμφωνία με την ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΑΕ και να ληφθούν μέτρα για την ανεξέλεγκτη απόρριψη στερεών αποβλήτων και τη δημιουργία νέων χωματερών με προφανείς κινδύνους ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες.

4. Πρόληψη – Επαναχρησιμοποίηση: Το καλύτερο απόβλητο είναι αυτό που δεν παράγεται ποτέ.

Πολύς χρόνος ξοδεύτηκε στη χθεσινή συζήτηση για τις προβλεπόμενες ποσότητες απορριμμάτων τα επόμενα έτη. Η συζήτηση όμως θα πρέπει να στραφεί στο πώς θα αποφύγουμε την αύξηση των ποσοτήτων και να οδηγηθούμε σε μείωση  τα επόμενα χρόνια. Μείωση της παραγωγής αλλά και μείωση των ποσοτήτων διάθεσης. Αυτό άλλωστε είναι και το πιο επιθυμητό στην πυραμίδα διαχείρισης αποβλήτων όπως αποτυπώνεται στους γενικούς στόχους της κοινοτικής νομοθεσίας, στη Θεματική Στρατηγική της ΕΕ για την Πρόληψη και Ανακύκλωση  (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=URISERV:l28168) που έχει μεταφερθεί στην εθνική νομοθεσία με το Ν. 4042/2012.

Όσον αφορά το τουριστικό προϊόν,  η  τάση πλέον δεν είναι η αύξηση του αριθμού των επισκεπτών με τις εξαιρετικά μεγάλες πιέσεις στο περιβάλλον και τις υποδομές αλλά η επένδυση στην ποιότητα. Πολλές χώρες όπου ο μαζικός τουρισμός κυριαρχούσε πλέον στρέφονται ακόμα και στην απόσυρση τουριστικών κλινών, κάτι που θεωρούμε ότι πρέπει να εξετασθεί σοβαρά και στο υπερκορεσμένο νησί μας.

Στον τομέα της επαναχρησιμοποίησης μπορούν να γίνουν αρκετά σε συνεργασία με την Κοινωνία των Πολιτών και Μη Κερδοσκοπικές Οργανώσεις. Για παράδειγμα, ρούχα και ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές μπορούν να επιδιορθώνονται και να διατίθενται  εκ νέου.

5. Ανακύκλωση Συσκευασιών

Η μαζική ανακύκλωση συσκευασιών (χαρτί, γυαλί, αλουμίνιο, πλαστικό) δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στη συμφωνία με την ΑΝΤΑΠΟΔΟΤΙΚΗ ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ. Πρέπει άμεσα να προχωρήσουν οι διαδικασίες ολοκλήρωσης του ΚΔΑΥ με τη δημοπράτηση και του τέταρτου και τελευταίου υποέργου και να υπάρξει άμεσα συμφωνία με την Ελληνική Εταιρία Αξιοποίησης Ανακύκλωσης (ΕΕΑΑ) για το τι θα εισφέρει στο σύστημα. Ακολούθως θα πρέπει να αποφασιστεί ο τρόπος λειτουργίας του ΚΔΑΥ. Όλα αυτά θα πρέπει να μας οδηγήσουν σε ετοιμότητα λειτουργίας του Κέντρου το καλοκαίρι του 2016 και οπωσδήποτε όχι αργότερα.

6. Κομποστοποίηση

Η αειφορική διαχείριση των οργανικών αποβλήτων είναι κομβικής σημασίας όπως φαίνεται από το Ευρωπαϊκό (οδηγία 98/2008) αλλά και το ελληνικό (Ν. 4042/2012) θεσμικό πλαίσιο. Επομένως πρέπει να δοθεί βαρύτητα στο σχεδιασμό και την υλοποίηση μονάδας κομποστοποίησης που θα δώσει λύσεις στο οργανικό κλάσμα των αποβλήτων αλλά και σε άλλα ζητήματα όπως η διαχείριση των κλαδεμάτων και άλλων αποβλήτων κήπου. Επίσης θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η οικιακή κομποστοποίηση, κάτι που άλλωστε προβλέπεται στο ΤΣΔΑ,  και η κομποστοποίηση επί τόπου σε ξενοδοχειακές μονάδες.

7. Άλλα απόβλητα

Μέριμνα πρέπει να ληφθεί και για τις άλλες κατηγορίες αποβλήτων που επιβαρύνουν ιδιαίτερα το περιβάλλον. Δύο τέτοιες είναι τα ΑΕΚΚ (μπάζα) αλλά και τα απόβλητα των γεωργικών δραστηριοτήτων όπως τα πλαστικά των θερμοκηπίων και οι άδειες συσκευασίες φυτοφαρμάκων. Άποψή μας είναι ότι για τα πρώτα θα πρέπει να δημιουργηθεί μονάδα επεξεργασίας ΑΕΚΚ από ιδιώτη που θα είναι και μια παραγωγική επένδυση στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας ενώ για τις δεύτερες θα πρέπει να δημιουργηθεί δίκτυο συλλογής και ασφαλούς διάθεσης. Τα καταστήματα που διαθέτουν τα φυτοφάρμακα θα μπορούσαν να συνεργαστούν και στη συλλογή των άδειων συσκευασιών – όπως γίνεται πλέον για τα ληγμένα φάρμακα από τα φαρμακεία.

8. Λυματολάσπη

Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να επιδειχθεί στη διαχείριση της λυματολάσπης ώστε να επιλεγεί η βέλτιστη λύση σε συμφωνία με τις άλλες δράσεις διαχείρισης αποβλήτων. Για παράδειγμα εάν σχεδιάζεται μονάδα κομποστοποίησης, λογικό θα ήταν να εξετασθεί σοβαρά η λύση της κομποστοποίησης της λυματολάσπης και η χρήση της για τον εμπλουτισμό π.χ δασικών εκτάσεων (βλ. και το πρόγραμμα FRAMMΕ – LIFE08/NAT/GR/000533 που άρχισε να υλοποιείται από το Δήμο Ρόδου αλλά δυστυχώς διεκόπη).

9. Ενεργειακή αξιοποίηση

Στο Δημοτικό Συμβούλιο μπήκε και το θέμα της ενεργειακής αξιοποίησης από ιδιωτική εταιρεία με την τεχνολογία πλάσματος. Είμαστε εξαιρετικά επιφυλακτικοί σε έργα που είναι ιδιαίτερης περιβαλλοντικής όχλησης, απαιτούν τεράστια αρχική επένδυση που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να υλοποιηθεί στις οικονομικές συνθήκες που διάγουμε, και τέλος απαιτούν μακροχρόνιες δεσμεύσεις από την πλευρά του Δήμου και των πολιτών όσον αφορά την αποκλειστική  διάθεση σταθερών ποσοτήτων αποβλήτων στο σύστημα. Εξάλλου εάν η συγκεκριμένη τεχνολογία ήταν τόσο αποδοτική δεν θα έπρεπε να έχει υιοθετηθεί και από άλλες χώρες;

10. Οικονομικά

Βλέποντας τον πίνακα με τα οικονομικά στοιχεία (σελ. 112 του ΤΣΔΑ) διαπιστώνουμε ότι απαιτούνται μεγάλα ποσά για την υλοποίηση του σχεδίου όπως περιγράφεται(€27,87 εκ). Η άποψή μας είναι ότι πρέπει να γίνει μια πιο ακριβής κοστολόγηση, να αφαιρεθούν έργα που ενδεχομένως δεν χρειάζονται, να σχεδιαστεί η είσπραξη ποσών από τη διάθεση των ανακυκλώσιμων υλικών (ηλεκτρικές και ηλεκτρονικές συσκευές, συσκευασίες κλπ) και να σχεδιαστεί η λειτουργία των δομών με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι οικονομικά αποδοτική για το Δήμο και με λιγότερο αρχικό κεφάλαιο. Δυστυχώς πολλές φορές οι καλύτερες προθέσεις υπονομεύονται από την έλλειψη πόρων και σωστού οικονομικού σχεδιασμού.

 

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι ο Δήμος Ρόδου ξεκινά μια προσπάθεια που ίσως έπρεπε να γίνει νωρίτερα όμως είναι ζωτικό να γίνει. Πρέπει να προχωρήσουμε με ταχύτερους ρυθμούς και με καλύτερο σχέδιο έχοντας πάντα δίπλα μας τους πολίτες. Θα πρέπει να στηριχθούμε σε τρεις πυλώνες για να πετύχει το σχέδιο αυτό:

Α) Αειφορική διαχείριση με πολλαπλές συνεργασίες

Β) Παρακολούθηση της εφαρμογής του σχεδίου

Γ) Διάδραση με την Κοινωνία.

 Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος και τα ΟΙΚΟΛΟΓΙΚΑ ΡΟΔΙΑΚΑ  θα είναι στη διάθεσή σας για να βοηθήσουν στη δύσκολη αυτή πορεία.  

 

Ήρθε η ώρα της Γης

Η αφίσα της εκδήλωσης

 

Στις 30.11.2015 έως και τις 11.12.2015 θα φιλοξενηθεί στο Παρίσι η 21^η Σύνοδος της Διάσκεψης των Μερών της Σύμβασης-Πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (COP 21). Στη Διάσκεψη θα λάβουν μέρους 195 χώρες και η Ευρωπαϊκή Ένωση με   περίπου 40.000 συμμετέχοντες στους οποίους περιλαμβάνονται εθνικές αντιπροσωπείες, παρατηρητές και εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών.

 

Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ήδη ορατές σε όλα τα φυσικά και ανθρωπογενή συστήματα, σε όλες τις ηπείρους και τους ωκεανούς. Η συνεχής αύξηση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου θα προκαλέσει περαιτέρω αύξηση της θερμοκρασίας σε όλες τις περιοχές του πλανήτη, επηρεάζοντας όλες τις χώρες. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία στην επιφάνεια της γης και των ωκεανών για το 2014 ήταν η ψηλότερη ανάμεσα σε όλα τα έτη από το 1880,  χρονιά που άρχισαν να τηρούνται στοιχεία. Κατά το 2014  η θερμοκρασία ήταν κατά 0,69⁰C ψηλότερη από το μέσο όρο του 20^ου αιώνα, ξεπερνώντας τα προηγούμενα ρεκόρ του 2005 και 2010.

Εκτός από την άνοδο της θερμοκρασίας αλλά και λόγω αυτής, έχουμε αύξηση της στάθμης της θάλασσας και υποχώρηση των πάγων. Οι ωκεανοί γίνονται πιο όξινοι, έχουμε ακραία καιρικά φαινόμενα σε μεγαλύτερη συχνότητα και ένταση. Πολλοί επιστήμονες δηλώνουν ότι θα έχουμε μεγαλύτερη εξάπλωση μεταδοτικών νόσων και επιπτώσεις στη δημόσια υγεία που θα περιλαμβάνουν θανάτους και εισαγωγές στα νοσοκομεία λόγω καυσώνων, υποθερμίες λόγω χιονοθυελλών, τραυματισμούς και θανάτους λόγω πλημμυρών κ.ο.κ.

Η επερχόμενη διάσκεψη για το κλίμα στο Παρίσι (COP21) μπορεί λοιπόν να είναι η τελευταία πραγματική ευκαιρία ώστε να επιτευχθεί μία δεσμευτική συμφωνία σε ότι αφορά τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα με απώτερο ορίζοντα την πλήρη παύση τους, ενώ παράλληλα να προστατεύσει τον ευάλωτο αναπτυσσόμενο κόσμο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Παρά το γεγονός ότι κάθε χώρα ανεξάρτητα θα πρέπει να συμβάλει στην προσπάθεια, η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να εντείνει τις πολιτικές πιέσεις ώστε να εξασφαλίσει την οριστική σύναψη της συμφωνίας, διατηρώντας το στόχο του περιορισμού της συνολικής μέσης ανόδου της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω από τους +2°C σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα.

Παγκόσμια Κινητοποίηση

AVAAZ – O Παγκόσμιος συντονιστής της εκστρατείας

Η διάσκεψη  στο Παρίσι έχει κινητοποιήσει εκατομμύρια πολίτες σε όλο τον κόσμο που θέλουν να δώσουν ένα ηχηρό και ξεκάθαρο μήνυμα στους 195 ηγέτες και την Ευρωπαϊκή Ένωση και να ασκήσουν πίεση για να υπογραφεί μια παγκόσμια συμφωνία. Ήδη έχουν καταγραφεί πάνω από 2.000 δράσεις σε όλο τον πλανήτη και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές  3.167.617 άνθρωποι έχουν υπογράψει στο AVΑΑΖ για καθαρή ενέργεια.

 

H Greenpeace πρωτοστατεί παγκοσμίως – θα είναι και στην εκδήλωση της Ρόδου

Παρόλο που η δράση στο Παρίσι έχει ακυρωθεί για λόγους ασφαλείας, οι πολίτες σε όλο τον κόσμο δεν πτοούνται και δείχνουν αποφασισμένοι να ανταποκριθούν στην πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα. Τα κυριότερα αιτήματα συμπεριλαμβάνουν απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα, στροφή σε 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εξοικονόμηση ενέργειας καθώς και υποστήριξη των φτωχότερων κρατών για να ανταποκριθούν στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Οι πολίτες απαιτούν αυτή η συμφωνία να είναι δεσμευτική αλλά παράλληλα να υπάρχουν μηχανισμοί ελέγχου της.

Η Ελλάδα

Σύμφωνα με έρευνα που κατατάσσει τις ευρωπαϊκές χώρες σε επτά κατηγορίες, σε μια κλίμακα από το Α (ανώτερο) έως το G, η υψηλότερη βαθμολογία που καταγράφηκε είναι το D και αφορά μόλις τέσσερις χώρες (Γερμανία, Δανία, Ιρλανδία, Σουηδία). Η Ελλάδα βαθμολογήθηκε με F, μαζί με την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Κύπρο, τη Φινλανδία, το Λουξεμβούργο και τη Μάλτα. Κύρια αίτια για τη χαμηλή κατάταξη της χώρας μας, σύμφωνα με το WWF, είναι η ανεπάρκεια φιλόδοξων μέτρων στις μεταφορές, τα κτίρια και τη βιομηχανία, καθώς και τα διοικητικά και θεσμικά εμπόδια στην προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Το μείγμα για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα προέρχεται από 60% λιγνίτη, 16% από πετρελαϊκά προϊόντα, 18,7% από φυσικό αέριο, 14% από υδροηλεκτρικά και μόνο 2,1% από αιολικά. Αυτό σημαίνει ότι παράγουμε την πιο ρυπογόνο ηλεκτρική ενέργεια.

Οι επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή για τη χώρα μας και ιδίως για τα νησιά θα είναι εξίσου σοβαρές. Ο περιορισμός των βροχών θα προκαλεί εύκολα διασικές πυρκαγιές, και θα καταστήσει σπάνιο το γλυκό νερό. Θα ευνοήσει την ερημοποίηση, ενώ οι παράλιοι οικισμοί θα απειληθούν από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Για να μετριάσουμε τις επιπτώσεις αυτές θα πρέπει να αλλάξουμε το μοντέλο ανάπτυξης που ακολουθούμε σήμερα. Ιδού μερικά βήματα:

1. Το πρώτο βήμα είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Η σοβαρή εξοικονόμηση ενέργειας είναι προϋπόθεση για την ανάπτυξη και απόδοση των ανανεώσιμων μορφών ενέργειας (ΑΠΕ). Φυσικά αυτό σημαίνει αλλαγή στο υπερκαταναλωτικό και σπάταλο τρόπο ζωής που ακολουθούμε τα τελευταία 30 χρόνια.
2. Δεύτερο βήμα είναι η όσο μεγαλύτερη και συντομότερη μείωση της εξάρτησης από το πετρέλαιο και τον άνθρακα. Στη βιομηχανία απαιτείται εκσυχρονισμός των εγκαταστάσεων και του τρόπου παραγωγής. Στις μεταφορές το βάρος θα πρέπει να δοθεί στη βελτίωση της δημόσιας συγκοινωνίας. Στον οικιακό τομέα θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η χρήση φυσικού αερίου, η εγκατάσταση φωτοβολταϊκών συστημάτων και να βελτιωθεί η ενεργειακή αποδοτικότητα των κτιρίων. Σίγουρα υπάρχουν πολλοί άλλοι τομείς εφαρμογής μέτρων εξοικονόμησης ενέργειας.

     Η εκδήλωση στη Ρόδο.

Ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ρόδου είχε την πρωτοβουλία για τη δράση

Έξι φορείς του νησιού μας πήραμε την πρωτοβουλία να διοργανώσουμε αυτή τη δράση και στο νησί μας  μαζί με όλες τις άλλες πόλεις στον πλανήτη  ώστε να μπει και  η Ρόδος στο χάρτη με τις περιοχές που λένε ΟΧΙ στην Κλιματική Αλλαγή. Οι πολίτες της Ρόδου  απαιτούμε ενεργές πολιτικές για την αντιμετώπιση του Φαινομένου του Θερμοκηπίου που απειλεί τη ζωή στον πλανήτη. Ταυτόχρονα στέλνουμε  και ένα ξεκάθαρο μήνυμα προς τη δική μας κυβέρνηση ώστε να αναλάβει το μερίδιο που της αναλογεί σε αυτή την προσπάθεια. Συνδιοργανωτής στην εκδήλωση είναι η Περφέρεια Νοτίου Αιγαίου.

Συνδιοργανωτής της εκδήλωσης η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου

Καλούμε λοιπόν  τους πολίτες όλου του νησιού να  συγκεντρωθούμε στο χώρο του Ακταίον την Κυριακή 29 Νοεμβρίου στις 4 το απόγευμα για να διαδηλώσουμε ενάντια στην Κλιματική Αλλαγή. Θα προβληθούν ταινίες σχετικές με το θέμα, θα ακουστούν ομιλητές, θα υπάρχει ζωντανή μουσική, κεράσματα, πανό και ανακοινώσεις. Θα επιδοθεί ψήφισμα στο Δημοτικό και Περιφερειακό Συμβούλιο.

ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ ΡΟΔΟΥ – Συνδιοργανωτές

Δείχνουμε με τον τρόπο αυτό σε όλες τις χώρες του κόσμου ότι είμαστε ευαισθητοποιημένοι πολίτες και στέλνουμε ένα δυναμικό μήνυμα για αλλαγή πολιτικής και στροφή στην καθαρή ενέργεια ώστε να σωθεί ο πλανήτης μας.

Αντιπυρηνικό Παρατηρητήριο Μεσογείου – Συνδιοργανωτής

Μπορείτε να δηλώνετε συμμετοχή μέσα από την ιστοσελίδα μας στο AVAAZ

https://secure.avaaz.org/el/event/globalclimatemarch/I_Rodos_leei_OHI_stin_Klimatiki_Allagi_kai_NAI_sti_zoi

και στο facebook

https://www.facebook.com/events/557930794361029/

Δίκτυο Αλληλεγγύης ΠΡΟΣΦΕΡΩ – Συνδιοργανωτής

 

ΚΟΙΝΟΝ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΙΩΝ – Συνδιοργανωτής

ΔΕΥΑΡ – Θολό τοπίο

ΔΕΥΑ Ρόδου

Τα Οικολογικά Ροδιακά επανέρχονται σήμερα για πολλοστή φορά στα θέματα της ΔΕΥΑ Ρόδου αφού τα μεγάλα θέματα με τα οποία κυρίως ασχολείται η εταιρεία, δηλαδή οι υδάτινοι πόροι και η διαχείριση των υγρών αποβλήτων, είναι ανοικτά στο νησί μας.

Για μια ακόμα φορά θέλουμε να τονίσουμε την τεράστια σημασία που έχει για το περιβάλλον αλλά και την οικονομία του τόπου μας η σωστή διαχείριση και των δύο αυτών ζητημάτων. Για το λόγο αυτό επισκεφθήκαμε και είχαμε μια σύντομη συζήτηση με το νέο πρόεδρο της εταιρείας, το Δημήτρη Τσίκκη. Τα βασικά σημεία της συζήτησης, τα συμπεράσματά μας όπως επίσης και την έρευνα που πραγματοποιήσαμε, σας τα μεταφέρουμε παρακάτω.

Φράγμα Γαδουρά – Θα λειτουργήσει φέτος;

Φράγμα Γαδουρά. Ποιος μας λέει την αλήθεια;

Δύσκολα μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι θα είμαστε σε θέση να πιούμε νερό από το Φράγμα Γαδουρά φέτος. Από την πλευρά του ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ δηλώνει ότι η εταιρεία είναι έτοιμη να δεχθεί το νερό από το Φράγμα όμως προβάλλει ως λόγο μη σύνδεσης των δεξαμενών με το δίκτυο το γεγονός ότι δεν υπάρχει φορέας διαχείρισης και δεν έχουν γίνει ακόμα οι απαραίτητες δοκιμές. Να σημειώσουμε ότι μετά το θόρυβο που δημιουργήθηκε και την αντιπαράθεση με τον αντιπεριφερειάρχη Ι. Φλεβάρη, ο Δ. Τσίκκης δηλώνει ότι θα χρησιμοποιηθούν οι δεξαμενές στους Αγ. Αποστόλους και τα Ασγούρου συνολικής χωρητικότητας 3.000 κυβικών μέτρων δηλώνοντας μάλιστα ότι δεν είναι απαραίτητη μια νέα δεξαμενή.

Δεν μας συμφέρει η τιμή

Το ταχυδιυλιστήριο στο Χαράκι

Όπως είχαμε γράψει στις 8 Ιανουαρίου φέτος, ένα από τα σενάρια που εξετάζει η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου είναι να διαχειρίζεται η ίδια το Φράγμα και να «πουλάει» το νερό στη ΔΕΥΑΡ. Για το θέμα όμως του αντιτίμου που πρέπει να πληρώσει η ΔΕΥΑΡ για να προμηθεύεται το νερό του Φράγματος και που πρόχειρα υπολογίζεται από την Περιφέρεια στα 10 λεπτά του ευρώ, ο πρόεδρος της εταιρείας δηλώνει ότι αυτή η τιμή δεν είναι συμφέρουσα αφού αυτή τη στιγμή το κόστος παραγωγής είναι πολύ χαμηλότερο, δηλαδή περίπου 4 λεπτά/κυβικό μέτρο. Σημειώνει μάλιστα ότι μόνο εάν υπάρξει τιμή που να συμφέρει την εταιρεία θα πάρει αυτή το νερό του Φράγματος καθώς τουλάχιστον στο Β. Τρίγωνο του νησιού υπάρχει επάρκεια!

Τι λέει η Περιφέρεια;

Η Περιφέρεια από την πλευρά της εμφανίζεται να επιρρίπτει ευθύνες στη ΔΕΥΑΡ αφού ανεπίσημα δηλώνει ότι … περιμένει έγγραφο της εταιρείας για να προχωρήσει στις απαραίτητες ενέργειες σύνδεσης. Καταλαβαίνει κανείς ότι μιλάμε για τη λογική του παραλόγου.

Τσίκκης και Φλεβάρης. Μήπως πρέπει να συναντιούνται πιο συχνά;

Όπως γράφουμε παραπάνω η Περιφέρεια Ν. Αιγαίου για το θέμα του Φορέα Διαχείρισης εξετάζει το ενδεχόμενο είτε να είναι αυτή αποκλειστικός διαχειριστής είτε στην καλύτερη περίπτωση να συναφθεί προγραμματική σύμβαση με τη ΔΕΥΑΡ ή με το Δήμο Ρόδου. Τονίζεται όμως ότι η σύσταση του Φορέα δεν είναι προϋπόθεση για τη σύνδεση με το δίκτυο. Ωστόσο, πηγές που γνωρίζουν την κατάσταση και στους δύο Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης λένε ότι το πιο πιθανό είναι το έργο να το λειτουργήσει ο ανάδοχος μέχρι το τέλος του έτους και μετά να ανατεθεί σε ιδιωτική εταιρεία που φυσικά θα πρέπει να πληρωθεί για να κάνει κάτι τέτοιο.

Αναβάθμιση ΒΙΟΚΑ και σύνδεση Αρχαγγέλου και Αφάντου – Χάθηκαν (;) €37,5 εκ.

Ο Βιολογικός Καθαρισμός στο Βόδι

Το πολύπαθο αυτό έργο φαίνεται ότι για μια ακόμα φορά τίθεται υπό αμφισβήτηση. Να υπενθυμίσουμε ότι ο τελευταίος σχεδιασμός προέβλεπε το έργο με την ονομασία «Αύξηση Δυναμικότητας ΕΕΛ Ρόδου, αγωγός μεταφοράς Λυμάτων Αρχαγγέλου – Αφάντου και αγωγοί Κολυμπίων» να περιλαμβάνει τις μελέτες και την εκτέλεση και των τριών αυτών υποέργων. Το έργο εντάχθηκε στο ΕΠΠΕΡΑΑ 2007-2014 με απόφαση του Ειδικού Γραμματέα του ΥΠΕΚΑ με προϋπολογισμό €38,5 εκ στις 4/4/2012 και η χρονική διάρκεια υλοποίησης του έργου ήταν οι 39 μήνες.

Στην πραγματικότητα όμως υλοποιήθηκαν μόνο η μελέτη για τα δίκτυα των Κολυμπίων (προϋπ. €125.356) και η προμελέτη αύξησης δυναμικότητας του ΒΙΟΚΑ στο Βόδι κατά 100.000 ισοδύναμους κατοίκους (προϋπ. €698.910). Τα υπόλοιπα υποέργα έχουν απενταχθεί και έτσι η απορρόφηση περιορίστηκε στο 2,15% με αποτέλεσμα να χαθούν οι πόροι από την τρέχουσα προγραμματική επίπεδο και επιπλέον να πρέπει τώρα να βρεθεί τρόπος να ενταχθούν εκ νέου.

Στην ουσία βέβαια ξαναγυρνάμε πολλά χρόνια πίσω αφού πλέον δεν υπάρχει πολιτική συμφωνία για την εκτέλεση του έργου της σύνδεσης Αρχαγγέλου και Αφάντου με τις εγκαταστάσεις στο Βόδι. Η άποψη του Περιφερειάρχη και του Δ. Τσίκκη είναι να μην γίνει ο αγωγός αυτός αλλά τοπικοί βιολογικοί σταθμοί. Αυτό, εκτός του ότι θα πάει το έργο πίσω τουλάχιστον δέκα χρόνια, απειλεί και τα έργα των δύο μελετών που έχουν ήδη εκπονηθεί (δηλ. δίκτυα Κολυμπίων και Αναβάθμιση ΒΙΟΚΑ) διότι αν δε βρεθεί συνολική λύση το μεν πρώτο δε θα έχει αποδέκτη, το δε δεύτερο δε θα πληροί τους όρους της επέκτασης δηλαδή τον ισοδύναμο πληθυσμό. Όπως χαρακτηριστικά μας δήλωσε ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ δεν πρόκειται να δημοπρατηθεί το έργο των Κολυμπίων αν δεν βρεθεί αποδέκτης των λυμάτων!

Σε κάθε περίπτωση η κατάσταση στο ΒΙΟΚΑ τώρα είναι απαράδεκτη και αμφιβάλλουμε αν μπορεί να ανταπεξέλθει ακόμα και στις σημερινές ανάγκες. Οι πληροφορίες μας αναφέρουν ότι έπρεπε να λειτουργούν και οι δύο γραμμές εκ περιτροπής, όμως τα τελευταία χρόνια δουλεύει μόνο η μία, η δε δεύτερη είναι μάλλον αχρηστευμένη διότι χρησιμοποιούνται ανταλλακτικά από αυτή για να επιδιορθώνεται η πρώτη. Το βέβαιο πάντως είναι, και όλοι συμφωνούν, ότι η αναβάθμιση είναι αναγκαία ακόμα και αν δεν συνδεθούν Αφάντου και Αρχάγγελος.

Αντλιοστάσια

Είναι γνωστό το πρόβλημα με τα αντλιοστάσια, ειδικά της περιοχής Κρητικών και Καλλιθέας. Αυτό μάλιστα οδήγησε τις τελευταίες μέρες μέχρι και στη σύλληψη του προέδρου της ΔΕΥΑΡ δυο φορές ενώ για την ίδια υπόθεση επιβλήθηκε πρόστιμο €4.000 από την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου στη ΔΕΥΑ Ρόδου (εφημ. Ροδιακή). Η κατάσταση είναι τόσο αφόρητη που οι κάτοικοι της περιοχής Κρητικών υπέβαλαν μηνυτήρια αναφορά που οδήγησε στην πρώτη σύλληψη του Δ. Τσίκκη.

Το αντλιοστάσιο στα Κρητικά για το οποίο εξαντλήθηκε η υπομονή των κατοίκων

Ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ μας ενημέρωσε ότι έχει ανατεθεί σε εργολάβο η συντήρηση των δύο αντλιοστασίων ενώ θα υπάρξουν και συστήματα τηλεειδοποίησης. Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που ακούμε για μαγικές λύσεις. Στο άρθρο μας στις 16 Μαΐου 2013 είχαμε ενημερωθεί για την προμήθεια τεσσάρων φίλτρων αξίας €60.000 που θα έλυναν το πρόβλημα, ενώ μερικές μέρες αργότερα ( 22 Μαΐου 2013) υπεγράφη σύμβαση εκπόνησης της μελέτης: «ΜΕΛΕΤΗ ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ Η/Μ ΕΡΓΩΝ ΑΝΤΛΙΟΣΤΑΣΙΩΝ ΑΚΑΘΑΡΤΩΝ ΤΩΝ Δ.Ε. ΙΑΛΥΣΟΥ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ» μεταξύ ΔΕΥΑΡ και εταιρείας μελετών. Επίσης ο Δήμαρχος Ρόδου σε δηλώσεις του στις 9/3/2015 αναφέρθηκε σε πιλοτικό πρόγραμμα που θα βάλει τέλος στα προβλήματα από τις άσχημες οσμές από τα αντλιοστάσια και τους βιολογικούς με τη βοήθεια του βουλευτή στον Καναδά Γ. Κάννη (Δημοκρατική, ηλ. έκδ. 10/3/2015). Τα αποτελέσματα βέβαια είναι πολύ διαφορετικά, οπότε δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα απαλλαγούμε ποτέ από τις οσμές αυτές.

Αντλιοστάσιο μπροστά από τα ξενοδοχεία της Ιξιάς. Τη λες και τουριστική περιοχή

Βιολογικός Λίνδου

Ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ μας ενημέρωσε ότι έχει υπογραφεί η σύμβαση με τον ανάδοχο του έργου «Προμήθεια – Εγκατάσταση και Λειτουργική Σύνδεση εξοπλισμού για τον Εκσυγχρονισμό και την βελτίωση της υφιστάμενης ΕΕΛ Λίνδου – Ρόδου» δηλαδή του Βιολογικού της Λίνδου, στον οποίο έχουμε κατά κόρο αναφερθεί. Ο προϋπολογισμός του έργου ήταν €953.728 και το έργο δημοπρατήθηκε στις 21/8/2014. Η ΔΕΥΑΡ ελπίζει ότι το έργο θα ολοκληρωθεί σε δύο μήνες περίπου οπότε είναι πιθανόν να προλάβει και μέρος της φετινής τουριστικής περιόδου.

ΒΙΟΚΑ Λίνδου. Μάλλον υπεραισιόδοξες οι προβλέψεις για λειτουργία του εντός διμήνου

Βέβαια στην υπογραφή της σύμβασης στο Δημαρχείο Ρόδου ο Περιφερειάρχης ζητώντας να τηρηθεί το χρονοδιάγραμμα είπε πως το έργο πρέπει να υλοποιηθεί σε οκτώ μήνες ενώ η αντιπρόεδρος της αναδόχου εταιρείας ENVITEC ΑΕ Μαργ. Αντωνοπούλου εγγυήθηκε ότι το έργο θα ολοκληρωθεί μέσα στο χρονοδιάγραμμα και λίγο νωρίτερα (εφ. Δημοκρατική, 10/3/2015). Συνεπώς η τωρινή εκτίμηση του Δ. Τσίκκη για δίμηνο είναι μάλλον πολύ αισιόδοξη. Μέχρι τότε καταλαβαίνουμε όλες και όλοι τι θα γίνεται.

Τα οικονομικά της εταιρείας

Ο πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ αναφερόμενος στα οικονομικά επανέλαβε ότι θα ακολουθηθεί επιθετική πολιτική για την είσπραξη των ληξιπρόθεσμων οφειλών. Να σημειωθεί ότι αυτή τη στιγμή υπάρχουν περίπου €20 εκ. από ανείσπρακτους λογαριασμού και να υπενθυμίσουμε ότι σε σχετικό μας άρθρο το Δεκέμβριο του 2012 ο τότε πρόεδρος της ΔΕΥΑΡ Παν. Κυριακούλης είχε μιλήσει για ένα ποσό της τάξης των €17 εκ. που είναι τα έσοδα της εταιρείας για μια ολόκληρη χρονιά. Το 60% ήταν χρέη επιχειρήσεων και το 40% ιδιωτών. Βλέπουμε λοιπόν ότι όχι μόνο δε μειώθηκαν οι οφειλές μέχρι σήμερα αλλά έχουν αυξηθεί.

Συμπέρασμα

Έχουμε πολλές φορές αναφερθεί στην αδυναμία σε αυτό το νησί να συνεννοηθούμε στοιχειωδώς. Για μια ακόμα φορά επιβεβαιωνόμαστε ειδικά σε ότι αφορά τις σχέσεις των εκπροσώπων του 1ου και 2ου βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Φαίνεται ότι το πρόβλημα είναι ποιος κάνει κουμάντο και όχι τι τελικά θα γίνει προς όφελος της κοινωνίας, της οικονομίας και του περιβάλλοντος αδυνατώντας δηλαδή ουσιαστικά να σταθούμε στο ύψος των περιστάσεων.
Από την άλλη πλευρά μόνο ανησυχία προκαλεί η ελαφρότητα που αντιμετωπίζονται τόσο σοβαρά προβλήματα όπως η επάρκεια και ποιότητα του νερού και η σωστή διαχείριση των υγρών αποβλήτων. Εάν λοιπόν για έργα που ήδη έχουν ολοκληρωθεί, δεν μπορούμε ούτε να τα λειτουργήσουμε (πχ Φράγμα Γαδουρά), τι θα πρέπει να περιμένουμε για έργα που θα σχεδιαστούν για το μέλλον; Προσπαθούμε ξανά, όχι να αλλάξουμε εμείς αλλά να αλλάξουμε το περιβάλλον. Τους καρπούς αυτής της πολιτικής όμως θα τους δρέψουμε σύντομα.

Οικολογική ποιότητα της θαλάσσιας παράκτιας ζώνης Ρόδου και εμφάνιση του ξενικού είδους Caulerpa taxifolia var. distichophylla

Συνεχίζουμε και σήμερα την παρουσίαση του προγράμματος «ΑΚΤΗ» με την εργασία της Π. Λουϊζίδου, για την οικολογική ποιότητα της παράκτιας ζώνης της Ρόδου και την εμφάνιση ενός ξενικού είδους του Caulerpa taxifolia var. distichophylla. Η αξιολόγηση αυτή γίνεται με βάση βιολογικούς δείκτες με βάση την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΕ (Water Framework Directive ή WFD). Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι οι οργανισμοί που ζουν σε κάθε περιοχή καθορίζουν το πόσο καλή είναι από οικολογική σκοπιά αυτή η περιοχή. Όπως παρατηρούμε τα αποτελέσματα του δείκτη Οικολογικής Ποιότητας πρέπει να μας απασχολήσουν γιατί ενώ η κατάσταση δεν είναι κακή υπάρχει μια υποβάθμιση ξεκινώντας από το 2004 και καταλήγοντας το 2010. Η υποβάθμιση αυτή είναι πιο έντονη σε ορισμένα σημεία του νησιού με έντονη τουριστική ή βιομηχανική δραστηριότητα. Οι μετρήσεις αυτές, ενώ δεν είναι ίδιες με αυτές για τα νερά κολύμβησης, εντούτοις επηρεάζονται από τη ρύπανση του θαλάσσιου περιβάλλοντος με την οποία έχουμε πολλές φορές ασχοληθεί στο παρελθόν. Η ρύπανση αυτή πολλές φορές προέρχεται όχι μόνο από δραστηριότητες στη θάλασσα αλλά από χερσαίες όπως π.χ κακή λειτουργία βιολογικών  καθαρισμών, κακή λειτουργία ΧΥΤΑ κ.ο.κ. Είναι λοιπόν η σημερινή μελέτη εργαλείο και ευκαιρία για να αναληφθούν οι δράσεις εκείνες για περαιτέρω προστασία των θαλασσών μας από κάθε είδους ρύπανση ώστε να μη βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων σύντομα.

---

Ακολουθεί το  άρθρο της Παρασκευής Λουϊζίδου (M.Sc.  Βιολόγος  – Ωκεανογράφος, Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών)  Η περιοχή της Ρόδου είχε κινήσει το ενδιαφέρον των επιστημόνων ήδη από τις αρχές του περασμένου αιώνα λόγω των ιδιαίτερων περιβαλλοντικών συνθηκών  της. Όντας στο νοτιοανατολικό Αιγαίο Πέλαγος είναι από τα πρώτα σημεία της Μεσογείου όπου «εισβάλλουν» νέα είδη από την Ερυθρά Θάλασσα. Η παράκτια ζώνη του νησιού έχει χαρακτήρα υποτροπικής ανοικτής θαλάσσης και αυτό οφείλεται στη  γεωμορφολογία της (στα ανατολικά της Ρόδου βρίσκεται το δεύτερο βαθύτερο σημείο της Μεσογείου με περίπου 4000m βάθος) και σε ορισμένα σημαντικά υδρολογικά φαινόμενα (όπως τα ισχυρά δυτικά ρεύματα). Ο τουρισμός και η αλματώδης οικιστική εξάπλωση των τελευταίων ετών έχουν προκαλέσει έντονες πιέσεις στη παράκτια περιοχή της Ρόδου και ιδιαίτερα στο βόρειο τρίγωνο του νησιού. Επιπρόσθετα, οι δραστηριότητες στον λιμένα της Ρόδου και τη νέα Μαρίνα, ο σταθμός βιολογικού καθαρισμού στο Ακρ. Βόδι καθώς και οι τεράστιες ξενοδοχειακές μονάδες στο μέχρι πρότινος ανέγγιχτο νότιο τμήμα του νησιού, φαίνεται ότι επιβαρύνουν το θαλάσσιο οικοσύστημα. Στα δυτικά, λειτουργεί το εργοστάσιο της ΔΕΗ στη Σορωνή, ενώ η περιοχή της Ιαλυσού, πέρα από το εκτεταμένο τουριστικό κομμάτι, αποτελεί και βασικό αλιευτικό πεδίο του νησιού. Από την άλλη μεριά, η Ρόδος διαθέτει ακτές που ανήκουν σε προστατευόμενες περιοχές του δικτύου NATURA 2000 (Απολακκιά, Πρασονήσι) και στις οποίες ενδημούν είδη όπως φώκιες Monachus monachus και χελώνες Caretta caretta καθώς και το θαλάσσιο αγγειόσπερμο Posidonia oceanica.

Monachus Monachus

Caretta caretta

Τι ορίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση; Η Ευρωπαϊκή Ένωση θεσμοθέτησε ένα νομικό εργαλείο διαχείρισης των υδατικών πόρων, την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα 2000/60/ΕΕ (Water Framework Directive ή WFD). Πρόκειται για ρηξικέλευθο κείμενο που για πρώτη φορά στα νομικά χρονικά εισάγει την έννοια της Οικολογικής Ποιότητας (Ecological Quality), δηλαδή της καλής δομής και λειτουργίας των υδατικών οικοσυστημάτων. Ως στόχο θέτει την «καλή» οικολογική ποιότητα για όλα τα υδατικά σώματα της ΕΕ έως το 2015. Η καινοτομία αυτής της Ευρωπαϊκής Οδηγίας είναι η ενσωμάτωση βιολογικών δεικτών ως κριτηρίων για την εκτίμηση της ποιότητας των Υδάτων, χωρίς να βασίζεται αποκλειστικά σε μετρήσεις φυσικοχημικών παραγόντων, οι οποίες μπορεί να έχουν μεγάλες εναλλαγές ακόμα και μέσα στην ίδια μέρα δειγματοληψίας. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι οι οργανισμοί που ζουν σε κάθε περιοχή καθορίζουν το πόσο καλή είναι από οικολογική σκοπιά αυτή η περιοχή. Η εφαρμογή της Οδηγίας είναι υποχρεωτική για όλα τα μέλη της Ευρώπης, και επιβάλλει την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας για τα ύδατα και τη λήψη μέτρων για την εξασφάλιση Καλής Οικολογικής Ποιότητας. Στην Ελλάδα το Εθνικό Δίκτυο Παρακολούθησης ξεκίνησε το 2012 από το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ) και δραστηριοποιείται στα παράκτια ύδατα, στα μεταβατικά και στα ποτάμια, με συνολικά 80 σταθμούς παρακολούθησης. Τι είναι το βένθος και γιατί χρησιμοποιείται ως βιολογικό στοιχείο ποιότητας;

Το “βένθος” περιλαμβάνει τους οργανισμούς που ζουν προσκολλημένοι ή σε άμεση σχέση με το βυθό

Το “βένθος” περιλαμβάνει τους οργανισμούς που ζουν προσκολλημένοι  ή σε άμεση σχέση με το βυθό. Αυτοί μπορεί να είναι μικρές γαρίδες ή άλλα Καρκινοειδή (Αμφίποδα), διάφορα Εχινόδερμα (πχ αστερίες, αχινοί), θαλάσσια σκουλήκια (Πολύχαιτοι) κ.α. Εξαιτίας του τρόπου ζωής τους, αυτοί οι οργανισμοί μπορούν να αποτυπώσουν με ακρίβεια τυχόν περιβαλλοντικές μεταβολές, ιδιαίτερα μάλιστα όταν η αιτία της διατάραξης διακρίνεται από μια σχετική σταθερότητα στο χώρο και το χρόνο. Έτσι αποτελούν μαζί με το φυτοπλαγκτό και το φυτοβένθος (κοινά φύκια και Ποσειδωνίες) τα 3 βασικά βιολογικά στοιχεία για την ταξινόμηση της οικολογικής κατάστασης με βάση την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα. Το πρόγραμμα “ΑΚΤΗ” Οι μελέτες μέχρι το 2004 για τη περιοχή αφορούσαν μόνο το βόρειο τρίγωνο της Ρόδου, ενώ για πρώτη φορά το νησί μελετήθηκε περιμετρικά το 2010. Αυτές οι δειγματοληψίες αποτέλεσαν τη βάση για το πρόγραμμα “ΑΚΤΗ”, ώστε τα αποτελέσματα για κάθε περιοχή να είναι συγκρίσιμα σε βάθος χρόνου. Την επιστημονική ευθύνη για το πρόγραμμα είχαν αναλάβει ο Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου (ΥΣ Ρόδου) και το Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας του Ελληνικού Κέντρου Θαλάσσιων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), παρέχοντας επιστημονικό προσωπικό, εργαστηριακό εξοπλισμό και εξοπλισμό πεδίου, πλωτά μέσα και διοικητική υποστήριξη. Έτσι, το 2014, μελετήθηκε όλο το παράκτιο οικοσύστημα του  νησιού και για την εκτίμηση της οικολογικής ποιότητας εφαρμόστηκε ο δείκτης ΒΕΝΤΙΧ για το ζωοβένθος που αναπτύχθηκε από ερευνήτριες του ΕΛΚΕΘΕ (Simboura & Zenetos, 2002). Πώς συλλέχθηκαν τα δείγματα;

«ΑΛΚΥΩΝ», το ερευνητικό σκάφος του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου

Οι δειγματοληψίες έγιναν με επαγγελματικά αλιευτικά και με το ερευνητικό σκάφος “ΑΛΚΥΩΝ” του ΥΣ Ρόδου του ΕΛΚΕΘΕ τα έτη 2003, 2004, 2009, 2010 και 2014. Οι σταθμοί παρακολούθησης κάθε φορά ορίζονταν με κριτήριο την πιθανότητα να υπάρχει κάποιο περιβαλλοντικό πρόβλημα (risk based approach), είτε απλώς για να ελεγχθεί ή και να επιβεβαιωθεί η ποιότητα. Βεβαίως όσο η κλίμακα εξέτασης αυξανόταν, δηλαδή όσο πιο πολλά δείγματα και σταθμούς μελετούσαμε,  τόσο αυξανόταν και η διακριτικότητα της ανάλυσης και εκτίμησης. Τα δείγματα συλλέγονταν με ειδικούς δειγματολήπτες και μετά από μία πρώτη επεξεργασία πάνω στο σκάφος μεταφέρονταν στο εργαστήριο του Υδροβιολογικού Σταθμού Ρόδου, όπου διαχωρίζονταν οι οργανισμοί και με τη βοήθεια μικροσκοπίων γινόταν ο προσδιορισμός των ειδών. Τί έδειξαν οι αναλύσεις; Οι σταθμοί περιμετρικά της Ρόδου κατατάχθηκαν, ως προς την Οικολογική Ποιότητά τους, με βάση το Δείκτη ΒΕΝΤΙΧ. Η Οικολογική Ποιότητα κυμαινόταν από Καλή έως Υψηλή σε όλους τους σταθμούς το 2004, ενώ το 2009 ο σταθμός στα ανοικτά του Όρμου Τριαντών υποβαθμίστηκε στη Μέτρια.  Στα δείγματα του 2010, το Εμπορικό Λιμάνι, ο σταθμός βιολογικού καθαρισμού στο Ακρ. Βόδι, η παραλία της Ιαλυσού, ο όρμος Μαλώνας, η Κάμειρος και η παραλία της Σορωνής μπροστά από το εργοστάσιο της ΔΕΗ χαρακτηρίστηκαν ως Μέτριας Οικολογικής Ποιότητας. Η ταξινόμηση σε Μέτρια Ποιότητα των τριών πρώτων σταθμών συνδέεται και με το υψηλότερο οργανικό φορτίο που μετρήθηκε στο ίζημα. Το Φαληράκι, το Χαράκι,  η Λίνδος και το Πρασονήσι κατατάχθηκαν ως Καλής και η Λαχανιά ως Υψηλής Οικολογικής Ποιότητας.

Αποτελέσματα δείκτη Οικολογικής ποιότητας ΒΕΝΤΙΧ (έτη 2004 – 2009 – 2010)

Οι αναλύσεις για τα δείγματα του 2014, είναι σε εξέλιξη αλλά ήδη φαίνεται ότι η οικολογική ποιότητα σε κάποιους σταθμούς έχει υποβαθμιστεί. Αυτό εν μέρει μπορεί να αποδοθεί και στη περίοδο δειγματοληψίας (Οκτώβρης 2014) όπου το οικοσύστημα έχει δεχθεί πιέσεις από όλη τη τουριστική περίοδο. Αυτό φυσικά, δε μας καθησυχάζει, αλλά αντιθέτως μας υποχρεώνει να παρακολουθούμε στενότερα το θαλάσσιο οικοσύστημα της Ρόδου. Η σωστή λειτουργία των βιολογικών καθαρισμών του νησιού είναι ένα βασικό κομμάτι στο οποίο οι Αρχές πρέπει να δώσουν προτεραιότητα. Αλλά και η διαχείριση των αποβλήτων, είτε αυτά προέρχονται από ΧΥΤΑ, καλλιέργειες ή άλλες δραστηριότητες στη χέρσο, αποτελεί κομμάτι μείζονος σημασίας.

Διακύμανση του δείκτη ποικιλότητας και αφθονίας ειδών στους σταθμούς.

Συγκρίνοντας τα αποτελέσματα του ΕΛΚΕΘΕ (2013) σε εθνικό επίπεδο, η γενική ποιότητα των παράκτιων υδάτων της Ρόδου, χαρακτηρίζεται Υψηλή ενώ σε τοπικό επίπεδο (δηλαδή όταν εστιάζουμε σε συγκεκριμένα σημεία) εμφανίζονται προβληματικές περιοχές (πχ. λιμάνι, βιολογικός). Εμφάνιση του ξενικού φύκους Caulerpa taxifolia var distichophylla Η περίπτωση του τοξικού ψαριού λαγοκέφαλου (Lagocephalus sceleratus) είναι ήδη γνωστή στη περιοχή μας, αλλά πρέπει να γνωρίζουμε ότι εκτός από τα ζώα (ψάρια, καρκινοειδή) που εισέρχονται μέσω της Διώρυγας του Σουέζ και άλλοι οργανισμοί εντοπίζονται στα νερά μας.  Στις δειγματοληψίες του 2010 και 2014, εντοπίστηκε το ξενικό χλωροφύκος Caulerpa taxifolia var. distichophylla . Το 2010 εντοπίστηκε στη Λίνδο, ενώ το 2014 η διασπορά του έφτανε βορειότερα έως το Καρακόνερο και νοτιότερα έως τη Λαχανιά.

Το φύκος Caulerpa taxifolia var. distichophylla

Το 2014 πραγματοποιήθηκε και αυτοψία με δύτες στο Χαράκι, όπου επιβεβαιώθηκε η εκτεταμένη κάλυψη του υποστρώματος από αυτό το φύκος σε βαθμό που πιθανόν να μπορεί να εκτοπίσει την αυτόχθονη χλωρίδα της περιοχής. Στην Ιταλία, το φύκος αυτό έχει αναπτυχθεί σε πολύ μεγάλη ποσότητα και έκταση, με αποτέλεσμα να μπλέκεται στα δίχτυα των ψαράδων και να δυσκολεύει την αλιεία. Στη Ρόδο, προς το παρόν δεν εμπνέει κάποια ανησυχία (για τους αλιείς), ωστόσο ο ΥΣ  Ρόδου/ΕΛΚΕΘΕ παρακολουθεί και καταγράφει τόσο την εξάπλωση αυτού του είδους όσο και την εμφάνιση νέων ειδών στα νερά μας. Η συνεισφορά των χρηστών της παράκτιας ζώνης (ΟΤΑ, φορείς, πολίτες) είναι εξαιρετικά σημαντική για την προώθηση της επιστημονικής έρευνας και λήψη μέτρων σε τοπικό επίπεδο. Κύρια Συμπεράσματα

• Γενικά οι βενθικές βιοκοινωνίες της Ρόδου μέχρι το 2010 βρίσκονταν σε Υψηλή ή Καλή οικολογική κατάσταση.
• Εξαίρεση αποτελούσαν περιοχές με σημειακές πηγές ρύπανσης όπως το Εμπορικό Λιμάνι της Ρόδου, το Ακρ. Βόδι κοντά στο Σταθμό Επεξεργασίας Αστικών Λυμάτων και ο Όρμος Τριαντών. Η αξιολόγηση αυτή επικυρώνεται και από τις τιμές οργανικού φορτίου που μετρήθηκαν στα επιφανειακά ιζήματα και τις φυτοβενθικές βιοκοινωνίες (ΕΛΚΕΘΕ, 2004).
• Ενδείξεις μη καλής οικολογικής ποιότητας υπάρχουν για μερικά σημεία με έντονη τουριστική ανάπτυξη, ενώ στις τελευταίες αναλύσεις (δείγματα 2014) φαίνεται κάποια περαιτέρω υποβάθμιση του οικοσυστήματος.
• Στην πολυετή παρακολούθηση (2003-2010) και για τους σταθμούς με επαναλαμβανόμενες δειγματοληψίες (Εμπορικό Λιμάνι, Όρμος Τριαντών και Φαληράκι) μόνο ο τελευταίος εμφανίζεται με σταθερό χαρακτηρισμό οικολογικής κατάστασης (Καλή) ενώ στους 2 άλλους παρατηρήθηκε τάση υποβάθμισης (από Καλή σε Μέτρια).
• Η εισχώρηση νέων ειδών στο οικοσύστημα είναι όλο και συχνότερη, ενώ οι επιπτώσεις των περισσότερων είναι ακόμη ελάχιστα γνωστές.

*Ευχαριστούμε τους κ.κ. Αλέξανδρο Λουϊζίδη, Σάββα Χατζηνικολάου και Δρ. Frithjof C. Kuepper για τις φωτογραφίες που μας παραχώρησαν.

Καταδυτικά Πάρκα και Θαλάσσια Προστασία: Συνοδοιπορώντας;

Το άρθρο της Μ. Σαλωμίδη που φιλοξενούν σήμερα το Οικολογικά Ροδιακά ήταν μέρος της διαβούλευσης που έγινε το Νοέμβριο του 2014 στο πλαίσιο της πράξης «ΑΚΤΗ», Διαμόρφωση και Πιλοτική Εφαρμογή Σχεδίων Ολοκληρωμένης Παράκτιας Ζώνης στη Ρόδο και την Κύπρο. Είναι η πρώτη σε μια σειρά παρουσιάσεων που θα κάνουμε σε σχέση με το παραπάνω έργο.

Το έργο ΑΚΤΗ είναι προϋπολογισμού €700.000, είχε διάρκεια ένα έτος (10/2013-11/2014) και χρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Διακρατικής Συνεργασίας Ελλάδα – Κύπρος 2007 – 2013. Εταίροι ήταν η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου (Επικεφαλής Εταίρος), Δήμος Ρόδου, Υδροβιολογικός Σταθμός Ρόδου – Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, Ωκεανογραφικό Κέντρο Πανεπιστημίου Κύπρου και  το Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο Κύπρου. Σκοπός του έργου είναι η διαμόρφωση Σχεδίων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Παράκτιας Ζώνης (ΣΟΔΠΖ) για τη Ρόδο και τη Λάρνακα, με βάση μια κοινή επιστημονική μεθοδολογία προσέγγισης, αλλά και την εμπλοκή των κατά τόπους χρηστών της ΠΖ και η πιλοτική εφαρμογή ορισμένων προτάσεων που περιλαμβάνονται στο ΣΟΔΠΖ Ρόδου.

Η αναγκαιότητα των Σχεδίων Ολοκληρωμένης Διαχείρισης  

Η Παράκτια Ζώνη (ΠΖ) στις περιοχές χωροθέτησης του έργου (Ρόδος, Κύπρος), χαρακτηρίζεται από ενδιαφέρουσα βιογεωποικιλότητα και διαχρονικά αποτελεί ελκυστικό φυσικό θώκο, με τα απαραίτητα στοιχεία όπως νερό, τροφή, ιδανικές κλιματικές συνθήκες και άλλους φυσικούς πόρους, για την ανάπτυξη ανθρώπινων κοινωνιών.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η ΠΖ υπόκειται σε έντονη οικιστική και οικονομική ανάπτυξη, συχνά μη ορθολογικά χωροθετημένη και σχεδόν μονοδιάστατα ενταγμένη στο πλαίσιο της «τουριστικής βιομηχανίας». Η μη εναρμονισμένη με το φυσικό περιβάλλον “ανάπτυξη” εντείνει υφιστάμενα προβλήματα ή δημιουργεί νέα (διάβρωση, ρύπανση, υπερεκμετάλλευση φυσικών πόρων κλπ) και έτσι το υποβαθμίζει.

Για τη βελτίωση της υπάρχουσας κατάστασης στην ΠΖ και τη χωροθέτηση των μελλοντικών ανθρώπινων παρεμβάσεων σ’ αυτήν, ώστε να ελαχιστοποιούνται οι παρενέργειές τους, πρέπει οι τοπικές, αρμόδιες αρχές να εφαρμόσουν δραστικές, καινοτόμες και αποτελεσματικές περιβαλλοντικές και χωροτακτικές πολιτικές.

Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση τέτοιων πολιτικών πρέπει να στηρίζεται σε επιστημονικώς τεκμηριωμένα διαχειριστικά εργαλεία, όπως τα Σχέδια Ολοκληρωμένης Διαχείρισης της ΠΖ (ΣΟΔΠΖ).

(ακολουθεί το άρθρο)
Μαρία Σαλωμίδη, Δρ. Θαλάσσιας Οικολογίας, Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας, ΕΛΚΕΘΕ

Τα πέτρινα χρόνια της κατάδυσης

Μέχρι μόλις μια δεκαετία πριν, η αυτόνομη κατάδυση (scuba-diving) στη χώρα μας διεπόταν από ένα αυστηρότατο νομοθετικό πλαίσιο, που αποσκοπούσε στην προστασία της ενάλιας αρχαιολογικής μας κληρονομιάς από επίδοξους αρχαιοκάπηλους: η κατάδυση απαγορευόταν παντού, πλην ελαχίστων εντοπισμένων εξαιρέσεων. Στη Ρόδο για παράδειγμα, έως το 2006 η διενέργεια αυτόνομων καταδύσεων αναψυχής περιοριζόταν αυστηρά και μόνο στον όρμο Καλλιθέας.

Καλλιθέα – Μέχρι το 2006 η διενέργεια αυτόνομων καταδύσεων αναψυχής περιοριζόταν αυστηρά εκεί

Αν και αγαθό στις προθέσεις του, το πλαίσιο αυτό ελάχιστα εξυπηρέτησε τους στόχους του αφού η ενάλια πολιτιστική μας κληρονομιά παρέμενε ούτως ή άλλως εγκαταλειμμένη και απαξιωμένη από την ίδια την πολιτεία καθώς ελάχιστοι πόροι αφιερώνονταν σε έργα ουσιαστικής ανακάλυψης, μελέτης, ανάδειξης και προστασίας της.

Παράλληλα, το στρυφνό καθεστώς της απαγόρευσης συνέθλιβε εν τη γενέσει του έναν εξαιρετικά ανερχόμενο και ανταγωνιστικό νέο κλάδο, τον λεγόμενο καταδυτικό τουρισμό. Έως το 2006, τα πράγματα λειτουργούσαν κάπως έτσι: εάν αποφάσιζες να γίνεις εκπαιδευτής καταδύσεων και να ανοίξεις ένα καταδυτικό κέντρο, ήσουν υποχρεωμένος – μεταξύ άλλων – να καλύψεις τα έξοδα του κλιμακίου της αρμόδιας Υπηρεσίας Εναλίων Αρχαιοτήτων, το οποίο θα πιστοποιούσε την καταλληλότητα της περιοχής σου για «άνοιγμα», εφόσον φυσικά η έρευνα δεν απέδιδε οποιοδήποτε αρχαιολογικό ενδιαφέρον.

Είναι προφανές ότι σε μια ιδανική πολιτεία με νου και όραμα, τα πράγματα θα γίνονταν εντελώς διαφορετικά: χερσαίες και υποβρύχιες αρχαιολογικές ανασκαφές θα υποστηρίζονταν και θα πραγματοποιούνταν διαρκώς ανά τη χώρα σε συνεργασία με ελληνικά και ξένα πανεπιστημιακά και ερευνητικά ιδρύματα, με τρόπο ώστε συνεχώς και απρόσκοπτα να εξασφαλίζονται πόροι για την ανάδειξη μιας πολιτιστικής κληρονομιάς που άλλωστε ξεπερνάει κατά πολύ τα στενά γεωγραφικά της όρια. Επίσης, κάθε ολοκληρωμένη ανασκαφή, θα καθίστατο με κατάλληλη μέριμνα επισκέψιμη στο κοινό ως εστία εκπαίδευσης και αναψυχής, γεννώντας και διαχέοντας μακροπρόθεσμα οφέλη για περίοικους και επισκέπτες. Αλλά αυτά συμβαίνουν στις ιδανικές πολιτείες.

Ο νέος νόμος και τα Καταδυτικά Πάρκα

Στα τέλη του 2005 με πρωτοβουλία του τότε Υπουργού Ναυτιλίας Π. Καμένου, ένας νέος νόμος ήρθε να συνταράξει τη ζωή των ανθρώπων της κατάδυσης (όχι και τόσο πολλοί ακόμα η αλήθεια είναι, αλλά αρκετά δραστήριοι στις επιμέρους κοινότητές τους).

Ο Νόμος 3409/2005 («Καταδύσεις Αναψυχής και άλλες Διατάξεις») απελευθέρωσε τη διενέργεια αυτόνομων καταδύσεων αναψυχής στο σύνολο της ελληνικής θαλάσσιας επικράτειας, πλην των περιοχών που ήταν ήδη κηρυγμένοι αρχαιολογικοί χώροι.

Έτσι το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής ακτογραμμής άνοιξε επιτέλους στον αυτοδύτη, ο οποίος μετατράπηκε εν μία νυκτί από εξ ορισμού παράνομος (όντας …εν δυνάμει αρχαιοκάπηλος ή λαθραλιέας) σε ευυπόληπτο πολίτη έως αποδείξεως του εναντίου. Καθόλου άσχημα, αν εξαιρέσει κανείς τη θύελλα αντιδράσεων που περισσότερο ή λιγότερο δικαίως ανακίνησε η ξαφνική αυτή απελευθέρωση, με την  Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων να αμφισβητεί ανοιχτά τη νομιμότητα του σχετικού ΦΕΚ, προσφεύγοντας μάλιστα στο Συμβούλιο της Επικρατείας για την ακύρωσή του.

Σε ό,τι μας αφορά, ο νόμος είναι ακόμα εδώ και εν πλήρη ισχύ, με το Άρθρο 13 να εξακολουθεί να αναφέρεται στην άγνωστη έως πρότινος σε εμάς έννοια των «Περιοχών Οργανωμένης Ανάπτυξης Καταδυτικών Πάρκων (ΠΟΑΚΠ)», τις οποίες ο νομοθέτης τότε οραματιζόταν ως θαλάσσιες περιοχές «για τη διενέργεια καταδύσεων αναψυχής, εκπαίδευσης αυτοδυτών, επιστημονικής έρευνας ή έρευνας άλλης μορφής», χωρίς ωστόσο περαιτέρω πληροφορίες ή εξειδικευμένες προδιαγραφές.

Καθώς η πολιτεία τηρούσε στάση αναμονής και ενδοσκόπησης, η απροσδιόριστη αυτή έννοια των καταδυτικών πάρκων πυροδότησε έναν αρκετά ζωηρό διάλογο μεταξύ των ενδιαφερόμενων μερών (επαγγελματίες και ερασιτέχνες αυτοδύτες, αρχαιολόγοι, θαλάσσιοι επιστήμονες, φορείς αυτοδιοίκησης, επιχειρηματίες κ.α.) στην προσπάθειά τους να αποκωδικοποιήσουν τις προθέσεις του νομοθέτη-ποιητή και, ενδεχομένως, να θέσουν τα θεμέλια του δικού τους καταδυτικού πάρκου.

Διεκδικώντας το τιμόνι ή ανακαλύπτοντας τον τροχό;

…διερωτώντο, μεταξύ άλλων, οι επιστήμονες του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε.) σε σχετική παρουσίασή τους στην Ημερίδα του Συλλόγου Ερασιτεχνών Αυτοδυτών ‘Τηθύς’, το 2008, με θέμα «Καταδυτικά Πάρκα στην Ελλάδα – Προβληματισμοί και Προοπτικές».

Ήταν εν τέλει ο νέος αυτός νόμος η ανταπόκριση της πολιτείας, όπως πρώιμα ευαγγελίζονταν ένθερμοι υποστηρικτές και φίλοι των καταδυτικών πάρκων, στα προβλήματα που τόσα χρόνια αντιμετώπιζε τόσο ο ανερχόμενος καταδυτικός κλάδος αλλά κυρίως οι ταχύτατα υποβαθμιζόμενες θάλασσές μας;

Και εάν ναι, γιατί το κάναμε τόσο ανάποδα σε σύγκριση με όλους τους άλλους; Γιατί με νεολογισμούς τύπου ΠΟΑΚΠ και όχι δοκιμασμένα και επιτυχημένα με Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές (ΘΠΠ) όπως παντού;

Τριάντα συναπτά έτη προστασίας από την αλιεία και άλλες ανθρώπινες πιέσεις έχουν καταστήσει τα νησιά Μέδες της Ισπανίας ασύγκριτη εστία θαλάσσιας βιοποικιλότητας και αφθονίας και, κατά συνέπεια, περιζήτητο καταδυτικό προορισμό (~65.000 επισκέπτες-αυτοδύτες ετησίως, 200 θέσεις πλήρους απασχόλησης, €10 εκατ. προστιθέμενη τουριστική αξία/έτος). Μια περιοχή με νερά κρύα, βαθιά, θολά και έντονη επικράτηση υποβρύχιων ρευμάτων, που σύμφωνα με την πρόσφατη τροπολογία, δεν πληροί δυστυχώς τις βασικές προϋποθέσεις ένταξης σε καθεστώς Καταδυτικού Πάρκου (φωτογραφία Γιάννης Ίσσαρης) .

Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, ο Καταδυτικός Τουρισμός είθισται να εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο οικοτουριστικών δραστηριοτήτων που προωθούνται σε Θαλάσσιες Προστατευόμενες Περιοχές ως αντισταθμιστικό όφελος στο χαμένο εισόδημα της τοπικής κοινωνίας (κυρίως λόγω παύσης της αλιείας), λαμβάνοντας υπόψη ότι:

• Δεν απαιτεί την ύπαρξη βαρέων υποδομών στην παράκτια ζώνη
• Λειτουργεί ως κίνητρο για την ανάπτυξη της περιφέρειας, δημιουργώντας νέες και δυναμικές θέσεις εργασίας για την απορρόφηση τοπικού εργατικού δυναμικού αλλά και ενισχύοντας τις ήδη υπάρχουσες τουριστικές υποδομές / παροχές
• Αναβαθμίζει το τουριστικό προϊόν ενός τόπου, προσελκύοντας ποιοτικό και πιστό τουρισμό που με τη σειρά του ανατροφοδοτεί τη διαρκή αναβάθμιση υπηρεσιών και προϊόντων
• Διευρύνει την κατά παράδοση στενή τουριστική περίοδο των παράκτιων περιοχών της χώρας
• Λειτουργεί ως πόλος αναμόρφωσης, τόσο της καταδυτικής όσο και της (κατά περίπτωση) περιβαλλοντικής/ιστορικής συνείδησης, προσφέροντας ουσιαστικό υπόβαθρο αναψυχής.

Πληρώντας τις παραπάνω προϋποθέσεις, ο Καταδυτικός Τουρισμός μπορεί να θεωρηθεί ένα δυναμικό στοιχείο για την αειφόρο ανάπτυξη της ελληνικής περιφέρειας, λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη την τεράστια έκταση της ελληνικής ακτογραμμής (~16.000 χλμ με τα νησιά) αλλά και τις φιλικές κατά το πλείστο συνθήκες (ζέστη και διαύγεια) των ελληνικών θαλασσών.

Εξαιρετική καθαρότητα και διαύγεια υδάτων με κατά τόπους ιδιαίτερα εντυπωσιακό υποβρύχιο ανάγλυφο είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της υποβρύχιας Ελλάδας σήμερα, ή «ένα υπέροχο σκηνικό θεάτρου χωρίς καθόλου ηθοποιούς», όπως εύστοχα επισήμανε ο Pierre-Yves Cousteau σε ομιλία του στο TEDxAcademy (Οκτώβριος 2012) αναφερόμενος στο εκτεταμένο πρόβλημα της υπεραλίευσης. (φωτογραφία Γιάννης Ίσσαρης)

Δεδομένου ωστόσο ότι δεν νοείται ανθρώπινη δραστηριότητα με μηδενικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, είναι προφανές ότι η αειφόρος ανάπτυξη του Καταδυτικού Τουρισμού προϋποθέτει καλή γνώση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων για την εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας μιας εκάστοτε περιοχής και την κατάλληλη διαχείρισή της για την εξασφάλιση της αειφορίας των δραστηριοτήτων.

Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι η μαζική προσέλκυση επισκεπτών, είτε στη θάλασσα είτε στη χέρσο, έχει δημιουργήσει και εξακολουθεί να δημιουργεί προβλήματα κατά τόπους. Ενδεικτικά, οι επιπτώσεις που έχουν άμεσα συσχετιστεί με τον καταδυτικό τουρισμό στη Μεσόγειο και αναφέρονται στη διεθνή βιβλιογραφία περιλαμβάνουν: μηχανική διατάραξη εύθραυστων ειδών (κοράλλια, βρυόζωα, σπηλαιόβιοι οργανισμοί κλπ), όχληση ευαίσθητων ειδών (π.χ. κητώδη, φώκιες, χελώνες), καταστροφή θαλάσσιων λιβαδιών ή υφάλων από ανεξέλεγκτη αγκυροβολία, διατάραξη βιολογικών ισορροπιών λόγω παρεμβάσεων (άγγιγμα, «χάιδεμα», τάισμα κλπ) από δύτες κ.α.

Τέτοιες επεμβάσεις μπορούν να υποβαθμίσουν σημαντικά το «τουριστικό προϊόν μας», αναχαιτίζοντας τα όποια αναπτυξιακά σχέδια και καθιστώντας τις επιχειρηματικές δραστηριότητες ζημιογόνες.

Προς αποφυγή τέτοιων φαινομένων, η εμπειρία των γειτονικών χωρών έχει ευτυχώς πολλά να μας διδάξει: η Ιταλία, η Γαλλία και η Ισπανία αποτελούν χώρες με μακρά παράδοση στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Πυκνά δίκτυα ΘΠΠ (που συνεχώς επεκτείνονται) έχουν οριοθετηθεί στις ηπειρωτικές και νησιωτικές δυτικομεσογειακές ακτές, ενώ δυναμικά πλέον μπαίνουν στο προσκήνιο πολλές ακόμα χώρες της κεντρικής και ανατολικής λεκάνης (π.χ. Μάλτα, Κροατία, Σλοβενία, Κύπρος, Τουρκία) με πολύ επιτυχημένα αποτελέσματα.

Ωστόσο, οι χώρες αυτές επενδύουν πρωτίστως στη διατήρηση και την ανάδειξη του υποθαλάσσιου Μεσογειακού πλούτου και θεσπίζουν αυστηρότατα θεσμικά πλαίσια προκειμένου να διασφαλίσουν την αειφόρο διαχείρισή του. Οι ΘΠΠ μελετώνται από ειδικούς επιστήμονες οι οποίοι αποφαίνονται ως προς την κατάλληλη χωροθέτηση, τη σωστή ζώνωση και οπωσδήποτε την ορθολογική χρήση των πόρων και των δραστηριοτήτων.

Παράλληλα, η απαγόρευση αλιείας σε κατάλληλα επιλεγμένες περιοχές, εξασφαλίζει ζωτικές ανάσες σε μια κατά τα άλλα κρίσιμα υπεραλιευμένη και εξαιρετικά πιεσμένη θάλασσα. Οι ανάσες αυτές άλλωστε, μάς επιστρέφονται στο πολλαπλάσιο (υπεραξία της προστασίας): ψάρια και άλλα είδη που ανεμπόδιστα αναπαράγονται εντός των θαλάσσιων ορίων της προστασίας, διαχέουν τους απογόνους τους εμπλουτίζοντας τα αλιευτικά αποθέματα των παρακείμενων περιοχών και ενισχύοντας εν τέλει την παράκτια αλιεία, που στις μέρες μας ασφυκτιά και μαραζώνει όσο ακριβώς και η θάλασσα

Αύξηση % εντός Θαλάσσιας Προστατευόμενης Περιοχής

Καταγεγραμμένα οφέλη των ΘΠΠ στους ιχθυοπληθυσμούς: Μέση καταγεγραμμένη ποσοστιαία αύξηση ποικιλότητας, μεγέθους, πυκνότητας και βιομάζας οργανισμών εντός Θαλάσσιων Προστατευόμενων Περιοχών (σύμφωνα με στοιχεία των Lester SE, et al. 2009, Marine Ecology Progress Series, 384: 33–46, για 124 ΘΠΠ, σε 29 χώρες παγκοσμίως).

Τα καταδυτικά πάρκα και οι νέες δυνατότητες

Η πολυαναμενόμενη διασαφήνιση του τι τελικά εστί «Καταδυτικό Πάρκο» κατά το νομοθέτη, ήρθε με καθυστέρηση μόλις μίας δεκαετίας με την «Τροποποίηση-Συμπλήρωση του άρθρου 13 του Ν. 3409/2005 και επανακαθορισμός του νομικού πλαισίου που διέπει το χαρακτηρισμό των περιοχών ως Καταδυτικά Πάρκα»[1].

Στο πλαίσιο της άνωθεν επιβεβλημένης διαβούλευσης σχετικά με το νέο προωθούμενο θεσμό, το ΕΛΚΕΘΕ είχε στο μεταξύ συνεισφέρει την επιστημονική του άποψη κυρίως σε ό,τι αφορά ζητήματα προστασίας και ορθολογικής διαχείρισης του ενάλιου έμβιου κεφαλαίου, το οποίο ο νομοθέτης εκχωρεί προς επιχειρηματική/τουριστική -αντί της συνήθους αλιευτικής- εκμετάλλευση. Πλήθος σημείων είχαν επισημανθεί για να ληφθούν υπόψη: απαγόρευση εισαγωγής/ταΐσματος ειδών, περιορισμοί πρόσβασης σε υποβρύχια σπήλαια, περιορισμοί πρόσβασης σε τόπους αναπαραγωγής ευαίσθητων και απειλούμενων ειδών, διαβαθμισμένη πρόσβαση σε ευαίσθητους βιότοπους ανάλογα με την εμπειρία του αυτοδύτη-επισκέπτη κ.α. Η ψηφισμένη τροπολογία ωστόσο τελεί υπεράνω τέτοιων λεπτομερειών. Μία κριτική ματιά στις παραγράφους της, αναδεικνύει μεν το πλούσιο δυναμικό αλλά και κάποιες ηχηρές ελλείψεις της.

Σε ό,τι αφορά το άνοιγμα προς μια νέα μορφή επιχειρηματικότητας, τα Καταδυτικά Πάρκα μπορεί πράγματι να αποδειχθούν μια θετική ρήξη στο κυρίαρχο μοντέλο «ξαπλώστρα-ομπρέλα-παραλία» που χρόνια τώρα καταδυναστεύει τον ελληνικό τουρισμό. Επιπλέον, με την κατάλληλη χωροθέτηση, πλαισίωση και υποστήριξη, τα καταδυτικά πάρκα μπορούν να προστατεύσουν, καθιστώντας ταυτόχρονα επισκέψιμες, υποβρύχιες τοποθεσίες ιστορικού, γεωλογικού ή άλλου θεματικού ενδιαφέροντος. Μπορούν επίσης να δημιουργήσουν καταφύγια για αρκετά είδη ψαριών και ασπόνδυλων, εφόσον η επιμελής φύλαξή τους από ιδιώτες φορείς αποδειχθεί εφικτή και αποτελεσματική.

Ωστόσο, σε ότι αφορά τους ανθρώπους που πραγματικά αγωνιούν για την προστασία και αποκατάσταση των ελληνικών θαλασσών, οι ρητές προϋποθέσεις του νέου νόμου – που παρεμπιπτόντως θυμίζουν περισσότερο τις προϋποθέσεις εγκατάστασης ιχθυοκαλλιεργειών παρά προστατευόμενων περιοχών – δεν εξασφαλίζουν επουδενί την ουσία της θαλάσσιας προστασίας. Τα «κριτήρια καταλληλότητας» που η τροπολογία θέτει ως φιλικά για τον καταδυτικό τουρισμό (νερά ρηχά, διαυγή, ζεστά, χωρίς ρεύματα), σπανίως συμπίπτουν με τα κριτήρια καταλληλότητας βάσει των οποίων θα πρότεινε μια ΘΠΠ ένας θαλάσσιος βιολόγος. Επιπλέον, η εφήμερη και αβέβαιη φύση του προτεινόμενου καθεστώτος προστασίας[2], αποτελεί ένα μάλλον μελανό σημείο: αρκεί κανείς να φανταστεί τη μοίρα μιας θαλάσσιας περιοχής και των αυτόχθονων κατοίκων της εάν αυτή περιέλθει από την κατάσταση δεκαετούς προστασίας στην κατάσταση “μπάτε σκύλοι αλέστε”.

Σε οποιαδήποτε περίπτωση η ελληνική επιστημονική κοινότητα είναι διαθέσιμη να υποστηρίξει με κάθε τρόπο αυτό το εγχείρημα, με γνώμονα την επίτευξη του μέγιστου δυνατού οφέλους τόσο για τα θαλάσσια οικοσυστήματα όσο και τις παράκτιες και νησιωτικές κοινωνίες της χώρας. Ισχυρό πλεονέκτημα προς την κατεύθυνση αυτή άλλωστε είναι και η παρουσία μίας δραστήριας, καλά ενημερωμένης και ορθολογικά απαιτητικής καταδυτικής κοινότητας, η οποία έχοντας πλέον υπόψη τα επιτυχημένα (και όχι μόνο) παραδείγματα άλλων πρωτοπόρων, μπορεί να διαδραματίσει ισχυρό ρυθμιστικό ρόλο προς την επιτυχή υλοποίηση και βέλτιστη ανταποδοτικότητα του νέου θεσμού.

Αρκεί στο μεταξύ να μην ξεχνάμε ότι ζωτικότερη ανάγκη σήμερα είναι η θαλάσσια προστασία με στόχο όχι απλώς την ευχαρίστηση του επισκέπτη, αλλά την αποκατάσταση των πληγέντων θαλασσών μας και της κυριολεκτικά τσακισμένης παραδοσιακής αλιείας μας.

Ας ελπίσουμε ότι κάποια στιγμή σύντομα η πολιτεία θα καταδεχτεί να ενσκήψει και πάνω από αυτό το τεράστιο και ακανθώδες ζήτημα που ως άλλη δαμόκλειος σπάθη απειλεί την ήδη οριακή ποιότητα ζωής του μέσου έλληνα πολίτη.

Απαντώντας λοιπόν στο αρχικό ερώτημα: μένει να αποδειχθεί.

Ευελπιστούμε και επαγρυπνούμε.

[1] Τροπολογία 1820/272 της 12.9.2014 Διαθέσιμο στο http://www.hellenicparliament.gr/UserFiles/bbb19498-1ec8-431f-82e6-023bb91713a9/9017019.pdf

[2] (“Η παραχώρηση έχει διάρκεια δέκα ετών, είναι δε δυνατόν να ανανεώνεται για πέντε έτη κάθε φορά”, Παρ. 11)

Έξι χρόνια Οικολογικά Ροδιακά – Θετικές και αρνητικές εξελίξεις

Θετικές Εξελίξεις

• Ολοκληρώθηκε το Φράγμα Γαδουρά    
• Φως στον ορίζοντα με το ενεργειακό                               
• Ελπίδες για γρήγορη αναβάθμιση του ΒΙΟΚΑ Λίνδου    
• Κάτι κινείται με τα κατσίκια                                               
• Ολοκληρώθηκε το νέο κύτταρο ΧΥΤΑ                              
• Προχωράει έστω και αργά το ΚΔΑΥ      

Αρνητικές Εξελίξεις

• Πολύ πίσω στις λιμενικές υποδομές
• Πολλές οι ελλείψεις στο αποχετευτικό
• Διάβρωση Ακτών  
• Προστασία Δημόσιας και Δημοτικής περιουσίας
• Πολιτιστική Κληρονομιά και   Μεσαιωνική Πόλη
• Προγραμματισμός και μελέτες  για διεκδίκηση περισσοτέρων πόρων 
• Κακές λειτουργικά και αισθητικά οι πύλες εισόδου του νησιού

 Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται έξι χρόνια από τότε (15/1/2009) που ξεκινήσαμε την προσπάθεια να υπάρχει μια συνεχής και συνεπής στήλη στον τοπικό τύπο η οποία να ασχολείται με θέματα περιβάλλοντος και βιωσιμότητας. Σήμερα, εν είδει απολογισμού τόσο για τη χρονιά που πέρασε όσο και γενικότερα, θα παραθέσουμε τους τομείς εκείνους που είχαμε θετικές εξελίξεις αλλά και εκείνους στους οποίους υστερούμε μετά και από συζήτηση με τον Περιφερειάρχη Ν. Αιγαίου Γ. Χατζημάρκο και το Δήμαρχο Ρόδου Φ. Χατζηδιάκο.

Ο Περιφερειάρχης συζήτησε με τα Οικολογικά Ροδιακά στις 11 Δεκεμβρίου 2014

Η σημερινή συγκυρία

Η σημερινή συγκυρία είναι σημαντική τόσο σε τοπικό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Σε τοπικό γιατί έχουμε αλλαγές στην κορυφή της τοπικής ηγεσίας, τόσο στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου όσο και στο Δήμο Ρόδου, γεγονός που από μόνο του μπορεί να αποτελέσει την απαρχή διαφορετικών εξελίξεων. Σε εθνικό επίπεδο, από την άλλη πλευρά, οι εκλογές της 25^ης Ιανουαρίου είναι πολύ πιθανόν να αλλάξουν άρδην το πολιτικό σκηνικό με νέες δυνάμεις να έρχονται στο προσκήνιο.

 

Θετικές Εξελίξεις

Το Φράγμα του Γαδουρά

Φράγμα Γαδουρά

Μια από τις πιο θετικές εξελίξεις είναι η αποπεράτωση των εργασιών για το Φράγμα του Γαδουρά. Είναι ένα έργο που ξεκίνησε πριν από 13 χρόνια με την υπογραφή της σύμβασης με την κοινοπραξία ΜΕΤΩΝ – ΑΕΓΕΚ το Δεκέμβρη του 2001 και είχε σκοπό να ολοκληρωθεί το 2004 (!!) για να δώσει λύση στο πρόβλημα ύδρευσης ολόκληρου του νησιού που στηρίζεται αποκλειστικά σε γεωτρήσεις με αποτέλεσμα να υπάρχουν φαινόμενα υφαλμύρωσης και ταπείνωσης του υδροφόρου ορίζοντα.

Παρόλο όμως που το έργο φαίνεται να τελειώνει, αρκετά πράγματα θα αλλάξουν όσον αφορά τη διαχείριση του. Ενώ αρχικά υπήρχε η εντύπωση ότι τη λειτουργία του Φράγματος θα αναλάβει η ΔΕΥΑΡ, τώρα φαίνεται ότι αυτή θα πάει στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου. Μέσα από την πρόσφατη συζήτηση που είχαμε με τον Περιφερειάρχη τα σενάρια για τη λειτουργία είναι δύο: Είτε αποκλειστικός διαχειριστής θα είναι η Περιφέρεια που θα πουλάει το νερό στη ΔΕΥΑΡ για να εξασφαλίζει τα λειτουργικά έξοδα είτε στην καλύτερη περίπτωση θα συναφθεί προγραμματική σύμβαση μεταξύ Περιφέρειας και Δήμου Ρόδου. Τελικές αποφάσεις δεν έχουν ακόμα ωστόσο ληφθεί.

Ενεργειακό – Φως στον ορίζοντα

Υπάρχουν και εδώ μερικές θετικές εξελίξεις. Η πρώτη έχει να κάνει με το γεγονός ότι προχωράει ο νέος σταθμός στη Ν. Ρόδο και υπάρχει ένα συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου. Από την άλλη πλευρά φαίνεται να έχει ξεκινήσει μια προσπάθεια για εξοικονόμηση ενέργειας, λόγω και της κρίσης, ενώ έχουμε μεγαλύτερη διείσδυση των Εναλλακτικών Μορφών Ενέργειας με αύξηση 40% το 2013. Χαρακτηριστική είναι όπως γράψαμε στο προηγούμενο μας αφιέρωμα η αύξηση της παραγωγής από φωτοβολταϊκά που από  1.879 MWh το 2010 έφτασε στα 29.244 MWh το 2013.

Εξάλλου όπως είχαμε προαναγγείλει δημοσιεύτηκε στις 30/12/2014 η Υπουργική Απόφαση για την εγκατάσταση μονάδων ΑΠΕ από αυτοπαραγωγούς με συμψηφισμό ενέργειας (net metering). Η Υπουργική Απόφαση είναι σαφώς βελτιωμένη σε σχέση με το αρχικό σχέδιο και αν λυθούν και τα προβλήματα χρηματοδότησης τότε είναι σίγουρο ότι θα δούμε περαιτέρω αύξηση του ποσοστού συμμετοχής των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα της χώρας αλλά και των νησιών μας.

Βιολογικός Λίνδου

Ένας από τους ομορφότερους και πιο δημοφιλείς προορισμούς παγκοσμίως εξακολουθεί να απειλείται από την ανοησία μας. Μια ωρολογιακή βόμβα που θα εκραγεί εάν δεν προχωρήσει άμεσα το έργο του εκσυγχρονισμού του ΒΙΟΚΑ Λίνδου που εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Κρήτης και Νήσων Αιγαίου με προϋπολογισμό €906 χιλ. στις 11 Σεπτεμβρίου 2013. Ο Περιφερειάρχης μας ενημέρωσε ότι το έργο θα προχωρήσει πλην όμως υπάρχει προσφυγή στο ΣτΕ από ένα από τους εργολάβους που συμμετείχαν στο διαγωνισμό. Ας ελπίσουμε ότι φέτος η Λίνδος θα έχει βιολογικό καθαρισμό των λυμάτων της.

Κατσίκια – Κάτι κινείται

Κάτι φαίνεται να γίνεται και στον τομέα της ανεξέλεγκτης βόσκησης που έχει πάρει μορφή επιδημίας με καταστροφικές συνέπειες για το νησί μας. Έχουν γίνει ήδη κάποιες συλλήψεις ζώων και ο αρμόδιος αντιδήμαρχος Γ. Πόκιας δηλώνει ότι θα κάνει ότι μπορεί για να συνεχίσουν. Βέβαια το γεγονός ότι  όλη η προσπάθεια στηρίζεται στην ΕΤΑΙΠΡΟΦΥΚΑ που αυτή τη στιγμή δε λειτουργεί και δε γνωρίζουμε αν θα λειτουργήσει το 2015  λόγω κατάργησης ΔΗΦΟΔΩ, αφετέρου οι πολιτικές πιέσεις που θα είναι πάλι μεγάλες μας κάνουν λίγο δύσπιστους για το αποτέλεσμα.

ΧΥΤΑ και ΚΔΑΥ

Λειτουργεί ήδη αν και με ελλείψεις το νέο κύτταρο του ΧΥΤΑ Β. Τριγώνου Ρόδου ενώ έχει ήδη γίνει ο διαγωνισμός για το ΧΥΤΑ Ν. Ρόδου προϋπολογισμού €6.960.000 και το έργο έχει αναλάβει τεχνική εταιρεία της Ρόδου. Το έργο θα εξυπηρετεί πληθυσμό 54.129 κατοίκων σύμφωνα με την τεχνική έκθεση. Για το πρώτο πάντως έργο πρέπει, όπως έχουμε επισημάνει,  να προχωρήσει η αποκατάσταση του Βιολογικού Σταθμού και η Μονάδα Βιοαερίου.

Από την άλλη πλευρά   το ΚΔΑΥ (Κέντρο Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών) προχωράει αν και με αργούς ρυθμούς. Το έργο όταν αποπερατωθεί θα δώσει μια διαφορετική διάσταση στη διαχείριση των αποβλήτων συσκευασιών αφού θα υπάρχει η δυνατότητα ανακύκλωσης μεγάλων ποσοτήτων πλαστικού, αλουμινίου και γυαλιού, αν βέβαια υπάρχει ο σωστός σχεδιασμός. Εκτός των άλλων θα δώσει  και τουλάχιστον διπλάσιο χρόνο ζωής στο νέο κύτταρο του ΧΥΤΑ Β. Ρόδου το οποίο θα μπορεί με συνδυασμένες ενέργειες να λειτουργήσει και ως ΧΥΤΥ (Χώρος Ταφής Υπολειμμάτων).

Τι πρέπει άμεσα να προχωρήσει το 2015

Είναι δύσκολο να μπουν προτεραιότητες στο νησί μας όταν τόσα πολλά πράγματα έχουν πάει πίσω. Σήμερα όμως θα επικεντρωθούμε στα πιο σοβαρά και θεμελιώδη ζητήματα.

Τα έργα υποδομών

Είναι λογικό οι πολίτες να θέλουν να ολοκληρωθούν επιτέλους τα έργα υποδομών που εκκρεμούν εδώ και τόσα χρόνια. Λιμάνι, Νέα Μαρίνα, Μαρίνα Μανδρακίου, Σύνδεση της πλειοψηφίας του νησιού με συστήματα Βιολογικού Καθαρισμού, Αναβάθμιση του ΒΙΟΚΑ στο Βόδι, το Καρνάγιο, η συνολικά σωστή διαχείριση των απορριμμάτων, η ανάσχεση της διάβρωσης των ακτών, η αισθητική και λειτουργική αναβάθμιση των πυλώνβ εισόδου  του νησιού, η Πολιτική Προστασία του πληθυσμού, η προστασία και σωστή αξιοποίηση της δημόσιας και δημοτικής περιουσίας και η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς με προμετωπίδα την προστασία της Μεσαιωνικής Πόλης είναι πράγματα που δεν μπορούν πλέον να περιμένουν.

Για όλα τα παραπάνω θα χρειαστούν οικονομικοί πόροι. Βλέποντας όμως τα χρήματα που είναι διαθέσιμα για τη νέα προγραμματική περίοδο, καταλαβαίνει κανείς πόσα στενά είναι τα περιθώρια. Τι πρέπει λοιπόν να γίνει; Μα φυσικά η διεκδίκηση πόρων από άλλες πηγές, όπως τα εθνικά προγράμματα ή ακόμα και απευθείας από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα. Για να γίνει όμως αυτό πρέπει να προχωρήσουν οι μελέτες που εξαγγέλλονται και δεν υλοποιούνται. Και αυτό με τη σειρά του θα απαιτήσει να κατασταλάξουμε στο τι πραγματικά θέλουμε.

ΒΙΟΚΑ Ρόδου – Θα αναβαθμιστεί;

Ένα καλό παράδειγμα είναι η επίλυση του προβλήματος της αποχέτευσης σε Αφάντου και Αρχάγγελο. Αφού δεν μπορέσαμε να εντάξουμε το έργο στην παρούσα προγραμματική περίοδο, πρέπει να βρεθεί τρόπος να ενταχθεί στο εθνικό σκέλος της νέας προγραμματικής περιόδου αφού μιλάμε για ένα ιδιαίτερα ακριβό έργο. Για να γίνει αυτό χρειάζονται  μελέτες. Για να γίνουν όμως οι μελέτες πρέπει να αποφασιστεί πώς θα λυθεί το πρόβλημα, δηλαδή τοπικά ή με σύνδεση με το Βόδι. Το λέμε αυτό γιατί μετά από τόσα χρόνια παλινωδιών και ενώ όλοι πίστευαν ότι η σύνδεση με το Βόδι είναι η λύση που προκρίνεται, βλέπουμε και πάλι μια αλλαγή στην κατεύθυνση τουλάχιστον στο επίπεδο της Περιφέρειας.

Λιμενικές εγκαταστάσεις

Τα λιμάνια της Ρόδου θα έπρεπε να είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση

Πρέπει επιτέλους να τελειώνουμε με αυτά τα ζητήματα στα οποία υπάρχει τεράστια ευθύνη του πολιτικού συστήματος και κυρίως της κεντρικής εξουσίας. Αν θέλουν λοιπόν οι νέοι βουλευτές να βοηθήσουν τον τόπο αντί να βγάζουν δελτία τύπου για τα Θεοφάνεια και άλλες εορτές, καλό είναι να βάλουν πλάτη ώστε να βρεθούν πόροι και τρόποι για να προχωρήσουν αυτά τα έργα.  Να δοθεί η Μαρίνα Μανδρακίου στο Δήμο Ρόδου, να ολοκληρωθούν οι εγκαταστάσεις τους εμπορικού λιμανιού και της Νέας Μαρίνας και να τεθούν οι βάσεις για να προχωρήσει το Καρνάγιο και η επισκευαστική ζώνη.

Νέα Μαρίνα – Θα είναι έτοιμη φέτος;

Συνολική αειφορική διαχείριση των απορριμμάτων

Εδώ πρέπει Περιφέρεια και Δήμος πραγματικά να ανασκουμπωθούν γιατί τα πρόστιμα με τα οποία απειλούμαστε  είναι μεγάλα και θα πληρωθούν από όλους μας. Οι βάσεις έχουν μπει, οι πολίτες είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν και το μόνο που μένει είναι να προχωρήσουμε πιο γρήγορους ρυθμούς. Ανακύκλωση, κομποστοποίηση, επαναχρησιμοποίηση και κυρίως μείωση του όγκου των απορριμμάτων πρέπει να μπουν στην ατζέντα της τοπικής ηγεσίας για μόνιμες και αειφορικές λύσεις.

Δημόσια Περιουσία και Πολιτιστική Κληρονομιά

Η προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς με αιχμή την προστασία και ανάδειξη της Μεσαιωνικής Πόλης είναι πράγματα που συζητιούνται εδώ και χρόνια. Να τελειώσει επιτέλους η καταγραφή της δημοτικής περιουσίας, να τεθούν όροι βιώσιμης αξιοποίησης αυτής της περιουσίας και να εφαρμοστούν πρακτικά μέτρα για την προστασία της Μεσαιωνικής Πόλης ως μνημείου παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Προστασία του φυσικού τοπίου και των ακτών

Πρέπει επιτέλους να περάσουμε από την εποχή όπου το φυσικό περιβάλλον  πλήρωνε με πολλούς τρόπους την τουριστική και οικιστική ανάπτυξη στην εποχή που θα το προστατεύουμε ως κόρη οφθαλμού και ως το υψηλότερο περιουσιακό μας στοιχείο και όρο βιωσιμότητας της τουριστικής οικονομίας. Η προστασία των ακτών από την άλλη πλευρά απειλεί τις Δυτικές Ακτές με ανυπολόγιστες συνέπειες. Ήπιες μέθοδοι για την προστασία τους υπάρχουν και πρέπει να αξιοποιηθούν.

Αναβάθμιση των πυλών εισόδου του νησιού

Πύλη εισόδου Ρόδου από το αεροδρόμιο. Χρειάζεται λειτουργική και αισθητική αναβάθμιση

Είναι κοινό μυστικό ότι ένας από τους κορυφαίους προορισμούς της χώρας μας, και όχι μόνο, το νησί της Ρόδου, έχει χείριστες αισθητικά και λειτουργικά  πύλες εισόδου. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να διορθωθεί αφού αυτές αποτελούν την πρώτη και τελευταία εντύπωση του επισκέπτη. Όσον αφορά τη Γέφυρα στην Κρεμαστή φαίνεται ότι η παρούσα εργολαβία με τον ένα ή τον άλλο τρόπο θα διαλυθεί και θα πρέπει ο όποιος σχεδιασμός να γίνει από την αρχή καθώς η παρούσα Περιφερειακή αρχή δηλώνει σε όλους τους τόνους ότι η σύμβαση «μπάζει από παντού». Το θέμα όμως είναι κάτι να γίνει τόσο στην περίπτωση τους αεροδρομίου όσο και του λιμανιού το οποίο υλοποιείται από το 1963 και ακόμα να τελειώσει.

Επίλογος

Για να γίνουν όλα τα παραπάνω και ακόμα περισσότερα, πρέπει να αλλάξει η νοοτροπία τόσο των διοικούντων όσο και των πολιτών. Η νοοτροπία του «κατόπιν ενεργειών μου» και εγώ «τα γνωρίζω όλα» πρέπει να αντικατασταθεί από μια κουλτούρα συνεργασιών σε όλα τα επίπεδα. Η αρχή μπορεί να γίνει από μια καλή συνεργασία Δήμου, Περιφέρειας και κοινωνίας των πολιτών.

Από την άλλη πλευρά πρέπει να αρχίσουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Οι ευθύνες για αυτά που γίνονται αλλά και αυτά που δε γίνονται πρέπει να αποδίδονται, ιδιαίτερα σε πολιτικό επίπεδο. Αλλιώς δε θα μπορέσουμε να γλυτώσουμε από τους μαϊντανούς της εξουσίας.

Ανανεώσιμες Πηγές και Εξοικονόμηση: Η πιο πράσινη ενέργεια

 Μείωση της κατανάλωσης περίπου 3,5% το 2013 σε σχέση με το 2012

• Μικρότερη και η μέγιστη ζήτηση (peak)
• Μεγάλη αύξηση 40% της παραγωγής από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας το 2013
• 20-25 KWh (3-3,75 €) ανά διανυκτέρευση η βέλτιστη κατανάλωση ενέργειας στα πεντάστερα ξενοδοχεία
• Κλιματισμός και κουζίνες τα μεγάλα φορτία στα μεγάλα  ξενοδοχεία
• Λαμπτήρες νέας τεχνολογίες LED: Η νέα πρόταση για εξαιρετικά χαμηλή κατανάλωση με πολλά πλεονεκτήματα
• Εταιρίες πλέον αναλαμβάνουν την αντικατάσταση παλαιών λαμπτήρων με 0% δικό σας κεφάλαιο και χωρίς ρίσκο (pay as you save)
• Αυτοπαραγωγή (net metering): Η μεγάλη ελπίδα για τα νησιά μας και όχι μόνο

Η εξοικονόμηση ενέργειας μαζί με τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας μπορεί να δώσει σοβαρές λύσεις στο ενεργειακό πρόβλημα του νησιού μας.

Έχουμε πολλές φορές αναφερθεί μέσα από τα Οικολογικά Ροδιακά στην αξία που έχει η εξοικονόμηση ενέργειας στις μέρες μας τόσο γενικότερα όσο και για το νησί μας. Ειδικά για τη Ρόδο η εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας ήταν, είναι, και απ’ ότι φαίνεται θα είναι απαραίτητη και στο μέλλον ώστε να αποφύγουμε δυσάρεστες εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα αλλά και να εξοικονομήσουμε τεράστια ποσά τόσο ως νοικοκυριά και επιχειρήσεις όσο και ως χώρα.

Τα οφέλη της εξοικονόμησης

Ακόμα κι αν δεχτούμε τις διαβεβαιώσεις για κατασκευή του νέου σταθμού σε τρία χρόνια, πρέπει να φροντίσουμε την ενεργειακή ασφάλεια του νησιού μέχρι τότε

Τα οφέλη της εξοικονόμησης είναι πολλαπλά. Σε επίπεδο νοικοκυριού και επιχείρησης, η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να οδηγήσει σε μεγάλη οικονομία χρημάτων, πράγμα που στις μέρες μας είναι πολύ σημαντικό. Από την άλλη πλευρά επειδή η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εισαγωγή ορυκτών καυσίμων (πχ μαζούτ και φυσικό αέριο) ή παράγει ενέργεια από ρυπογόνες πηγές (πχ λιγνίτης), η εξοικονόμηση θα οδηγούσε σε μείωση των οικονομικών και φυσικών πόρων που δαπανούμε αλλά και της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.

Στο νησί μας όμως υπάρχει ένας επιπλέον λόγος για την εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας. Η σταθερή ανεπάρκεια ηλεκτρικού ρεύματος τα τελευταία χρόνια που οφείλεται στην αλματώδη άνοδο της κατανάλωσης αλλά και τον κακό σχεδιασμό, κάνει την εξοικονόμηση, αλλά και τις ΑΠΕ, μονόδρομο. Έτσι κι αλλιώς σύμφωνα και με τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις, όπως εκφράστηκαν από τον πρόεδρο της ΔΕΗ  Α. Ζερβό και το Γ. Διευθυντή Παραγωγής Ι. Κοπανάκη,  ο νέος σταθμός της ΔΕΗ στη Ν. Ρόδο θα είναι έτοιμος το συντομότερο το 2017. Επομένως εάν δεν μειωθεί η κατανάλωση και δεν εξευρεθούν νέοι τρόποι παραγωγής ενέργειας, είναι πολύ πιθανόν να έχουμε ακόμα και προγραμματισμένες διακοπές ή ακόμα και ένα black out.

Κατανάλωση ρεύματος και καυσίμου

Η συνολική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας το 2012 ανήλθε σε 790.000 MWh από τις οποίες οι 70.720 MWh προήλθαν από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (Φωτοβολταϊκά  και   Αιολικά), δηλαδή ποσοστό περίπου 9%. Το 2013 η συνολική  κατανάλωση έπεσε στις 761.000 MWh. Όμως η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ ανήλθε κατακόρυφα και έφτασε τις 98.000 MWh, ποσοστό 12,8%. Τα πράγματα προβλέπεται να είναι περίπου  έτσι και για το 2014. Να σημειώσουμε εδώ την τεράστια αύξηση της παραγωγής από φωτοβολταϊκά που από 1.879 MWh το 2010 έφτασε το 2013 στα 29.244 MWh.  Ανάλογη  διακύμανση είχε για το 2013 η μέγιστη ζήτηση (peak) στο σταθμό της Σορωνής. Από 194MW το 2001, στα 212 MW  το 2012, πτώση στα 189 MW το 2013 και στα 198,5 MW το 2014.

Η εξοικονόμηση που σημειώθηκε το 2013  μπορεί να αποδοθεί και στη συνεχιζόμενη κρίση. Όμως βλέπουμε ένα πολύ σημαντικό γεγονός που μας δείχνει το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουμε εάν θέλουμε να λύσουμε το ενεργειακό πρόβλημα του νησιού μας και όχι μόνο. Ο συνδυασμός εξοικονόμησης και αύξησης διείσδυσης των ΑΠΕ είναι τελικά μονόδρομος.

Αυτό θα είχε και μια ευεργετική επίδραση και στα ποσά που δαπανούμε ως χώρα για την αγορά υγρών ορυκτών καυσίμων. Στο νησί μας η κατανάλωση καυσίμου  τα τελευταία χρόνια (2008-2012) κυμαίνεται από 145.000 έως 150.000 τόνους μαζούτ  και από 34.000 έως 40.000 κυβικά μέτρα  πετρέλαιο ντίζελ. Το 2013 για πρώτη φορά η κατανάλωση του μαζούτ έπεσε στις 136.000 τόνους πράγμα που σημαίνει εξοικονόμηση αρκετών εκατομμυρίων ευρώ.

Εάν αυτή η τάση συνεχιστεί μπορεί κανείς εύκολα να καταλάβει τα οικονομικά και περιβαλλοντικά οφέλη για τη χώρα και το νησί μας. Την ίδια στιγμή θα υπάρχει αυξημένη ενεργειακή ασφάλεια αφού μηχανές και άνθρωποι δε θα δουλεύουν στο 100% των δυνατοτήτων τους όπως συμβαίνει σήμερα.

Πώς και πού μπορεί να γίνει εξοικονόμηση;

Στο νησί μας είναι πολύ σημαντικό να υπάρξει εξοικονόμηση ειδικά τους θερινούς μήνες όπου έχουμε και τα μεγάλα προβλήματα. Συνεπώς ξενοδοχεία, τουριστικές επιχειρήσεις και καταστήματα πρέπει να είναι στην πρώτη γραμμή. Επίσης τις καλύτερες πρακτικές πρέπει να εφαρμόζει το δημόσιο, ο Δήμος και η Περιφέρεια. Τα νοικοκυριά μπορεί να μην είναι τόσο ενεργοβόρα το καθένα ξεχωριστά, όμως ως σύνολο  έχουν και αυτά ένα μεγάλο κομμάτι της κατανάλωσης λόγω του υψηλού πληθυσμού του νησιού.

Τα ξενοδοχεία

Τα ξενοδοχεία και ειδικά αυτά των πέντε αστέρων έχουν πολλούς λόγους να θέλουν να είναι οικονομικά καθώς η μείωση του λειτουργικού κόστους σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον με έντονο ανταγωνισμό είναι ιδιαίτερα σημαντική. Από την άλλη η μείωση αυτή είναι σημαντική για την κερδοφορία της κάθε επιχείρησης.

Η μεγαλύτερη κατανάλωση στα ξενοδοχεία προέρχεται από την κουζίνα (30-40%) και από τον κλιματισμό (40%-50%). Η πρώτη όμως χαρακτηρίζεται ως ανελαστική κατανάλωση αφού είναι δύσκολο να μειωθεί και χρειάζεται το προσωπικό να είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένο, ενώ η δεύτερη μπορεί με κατάλληλες τεχνολογίες να μειωθεί σε αρκετά μεγάλο ποσοστό.

Πραγματικά οι νέες τεχνολογίες όπως οι αντλίες θερμότητας, η  ανάκτηση θερμότητας από τον κλιματισμό, η χρήση μοτέρ με Inverter αντί του παραδοσιακού λέβητα και οι λαμπτήρες LED  μπορούν να βοηθήσουν σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη ξενοδοχειακή επιχείρηση να εξοικονομήσει ενέργεια και χρήματα. Από την άλλη πλευρά ο έλεγχος της καλής λειτουργίας των συστημάτων από εξελιγμένα συστήματα BMS (Building Management Systems)καθώς και η σωστή κατασκευή του κτηρίου είναι τα κλειδιά για περαιτέρω εξοικονόμηση ενέργειας.

Μερικά από αυτά τα συστήματα είναι ιδιαίτερα αποδοτικά. Για παράδειγμα η χρήση μοτέρ με Inverter αντί για λέβητα για ζεστό νερό  μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της κατανάλωσης μέχρι και στο ένα τρίτο. Το ζητούμενο όμως είναι να εφαρμοστούν από το σύνολο των ξενοδοχείων του νησιού κάτι που θα οδηγούσε σε σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας και μάλιστα όχι μόνο ηλεκτρικής.

Λαμπτήρες LED για σημαντική εξοικονόμηση και αποδοτικότητα

Διάφορα είδη φωτιστικών LED

Η νέα τάση στην εξοικονόμηση ηλεκτρικής ενέργειας είναι η χρήση λαμπτήρων τεχνολογίας LED (Light Emitting Diode) για το φωτισμό οικιακών και επαγγελματικών χώρων. Οι λαμπτήρες αυτοί είναι πιο οικονομικοί και αποδοτικοί  ακόμα και από αυτούς τους λαμπτήρες οικονομίας ενώ δεν έχουν μερικά από τα μειονεκτήματα των δεύτερων. Χαρακτηριστικά τα πλεονεκτήματα (που μπορείτε να δείτε και στον πίνακα) είναι:

• Χαμηλή κατανάλωση ενέργειας
• Μεγάλη διάρκεια ζωής με απεριόριστο αριθμό αναβοσβησίματα
• Υψηλή αποδοτικότητα
• Υψηλό επίπεδο φωτεινότητας
• Μηδενική εκπομπή ακτινοβολίας
• Χαμηλή εκπομπή θερμότητας
• Ελέγχονται με αισθητήρες και με dimmer
• Δεν περιέχουν υδράργυρο

Σύγκριση λαμπτήρων LED με άλλα είδη λαμπτήρων

 

Στη χώρα μας υπάρχουν ήδη εταιρείες – εμείς εντοπίσαμε δύο – που χρηματοδοτούν την αντικατάσταση του συμβατικού φωτισμού ξενοδοχείων, επιχειρήσεων και καταστημάτων με ισοδύναμους λαμπτήρες και φωτιστικά LED.  Τα προγράμματα αυτά επιτρέπουν στην κάθε επιχείρηση να αντικαταστήσει τα φωτιστικά της με σύγχρονα LED με αποπληρωμή του ποσού ανά μήνα με τα χρήματα που κερδίζει από την εξοικονόμηση ενέργειας. Σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις η επιχείρηση  μπορεί να πληρώνει και ποσοστό του ποσού που θα ωφεληθεί. Είναι μια ιδιαίτερα ελκυστική πρόταση που έχει ήδη υιοθετηθεί από δεκάδες μεγάλες και μικρότερες επιχειρήσεις και ξενοδοχεία στη χώρα μας.  Μάλιστα στο πελατολόγιο της μιας από της δύο επιχειρήσεις βλέπουμε και τα Kipriotis Hotels που δραστηριοποιούνται στην περιοχή μας. Το προσεχές διάστημα αναμένεται να υπάρξει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για αυτή την πρόταση.

Η πολλά υποσχόμενη αυτοπαραγωγή  (net metering)

Η Greenpeace είναι μία από τις οργανώσεις που έχουν ξεκινήσει αγώνα για πιο καθαρές και φτηνές λύσεις ενέργειας

Η αυτοπαραγωγή είναι μια συμφωνία μεταξύ εταιρείας ηλεκτρισμού και καταναλωτή που επιτρέπει στο δεύτερο να παράγει το «δικό του» ρεύμα τοπικά. Αν η παραγωγή κατανάλωσης είναι μεγαλύτερη από τις ανάγκες του καταναλωτή,  το δίκτυο  της εταιρείας παίζει το ρόλο της αποθήκης όπου το πλεόνασμα πιστώνεται σε επόμενους λογαριασμούς. Εάν η κατανάλωση είναι μεγαλύτερη από την παραγωγή ο καταναλωτής χρεώνεται μόνο για τη διαφορά. Μετά από ένα συγκεκριμένο διάστημα εάν υπάρχει περίσσεια, αυτή χάνεται και η διαδικασία ξεκινά από την αρχή.

Η αυτοπαραγωγή μέσω φωτοβολταϊκών είναι μεγάλη ελπίδα για τα νησιά μας

Για τα νησιά μας αυτό είναι μια μεγάλη ευκαιρία αφού θα μας επιτρέψει να μηδενίσουμε τους λογαριασμούς ρεύματος χωρίς να μας απασχολούν οι αυξήσεις ή οι μειώσεις μιας και ο συμψηφισμός είναι ενεργειακός και όχι λογιστικός. Εάν αυτό συνδυαστεί και με εξελιγμένα συστήματα θέρμανσης-ψύξης (πχ αντλίες θερμότητας) θα έχουμε και μηδενισμό των εξόδων για θέρμανση και ψύξη όσο κι αν αυξηθούν τα τιμολόγια της ΔΕΗ. Επειδή όμως  με την κατάλληλη τεχνολογία   μπορούμε να κάνουμε και αποθήκευση ενέργειας, έχουμε ρεύμα ακόμα και σε περίπτωση διακοπής ή αν αυτό επιτραπεί θα μπορούμε να το πουλάμε και στο δίκτυο τις ώρες αιχμής.

Ποιοι πρέπει να δράσουν

Ο Δήμος Ρόδου μπορεί να προβεί σε συγκεκριμένες ενέργειες για την εξοικονόμηση ενέργειας

Ενώ είναι πάντα θεμιτό να δραστηριοποιούνται οι πολίτες και οι επιχειρηματίες, στην περίπτωση της εξοικονόμησης ενέργειας πρέπει να υπάρξουν πιο ενεργές κεντρικές πολιτικές. Σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει να αναληφθούν κοινές πρωτοβουλίες από την Περιφέρεια Ν. Αιγαίου, το Δήμο Ρόδου, το ΕΒΕΔ, την Ένωση  Ξενοδόχων Ρόδου και το ΤΕΕ ώστε να υλοποιηθούν δράσεις ενημέρωσης και υλοποίησης πράξεων που θα οδηγούν σε συγκεκριμένα μετρήσιμα αποτελέσματα.

Την ίδια στιγμή πρέπει να υπάρξει πίεση προς το ελληνικό κράτος ώστε να υιοθετηθούν ειδικές νησιωτικές πολιτικές και να υλοποιηθούν έργα και πράξεις που θα βοηθήσουν τόσο προς την κατεύθυνση της εξοικονόμησης όσο και της ταχύτερης διείσδυσης των ΑΠΕ.

Ένα πρώτο μέτρο το οποίο θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από τη ΔΕΗ είναι η εκστρατεία ενημέρωσης νοικοκυριών και επιχειρήσεων για τα οφέλη και τους τρόπους εξοικονόμησης ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό μπορεί να γίνει με ένα φυλλάδιο  στους λογαριασμούς της ΔΕΗ, με ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά σποτ, ή ακόμα και ένα ημερολόγιο. Το  κόστος για το νησί μας δε θα ξεπερνά τα 50.000 ευρώ ανά έτος. Μάλιστα ο πρόεδρος της ΔΕΗ ΑΕ κ. Α. Ζερβός είχε ζητήσει στην τελευταία σύσκεψη να προταθούν από το Δήμο Ρόδου παρόμοιες ενέργειες. Ιδού λοιπόν η Ρόδος …

Ευχαριστούμε τον Γιάννη  Σωτηράκη, μηχανολόγο και την Greenpeace και ειδικά τον Τάκη Γρηγορίου  για τη βοήθειά τους.