Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου: Ζητείται Ελπίς

Τον τίτλο αυτό της συλλογής διηγημάτων του Αντώνη Σαμαράκη δανειστήκαμε σήμερα για να περιγράψουμε την απελπιστική πραγματικά κατάσταση που επικρατεί στη Μεσαιωνική Πόλη της Ρόδου αλλά και την απαισιοδοξία που εμπνέει η έλλειψη σχεδιασμού για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της.

Σύντομο ιστορικό

Η πόλη της Ρόδου ιδρύθηκε το 408 π.Χ. στο βορειότερο άκρο του νησιού και οικοδομήθηκε με βάση ένα άρτιο πολεοδομικό σύστημα, σχεδιασμένο από τον Ιππόδαμο τον Μιλήσιο. Την αρχαία πόλη διαδέχθηκε η βυζαντινή, αρκετά πιο περιορισμένη σε μέγεθος και οχυρωμένη ήδη από τον 7ο αιώνα. Η πρώτη αυτή βυζαντινή οχύρωση περιέκλειε μόνο την περιοχή που ονομάστηκε από τους Ιππότες «Κολλάκιο». Στις αρχές του 12ου αιώνα, όμως, το τείχος επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει μια έκταση 175.000 τ.μ. σχήματος ορθογωνίου παραλληλογράμμου. Αυτή την πόλη κατέκτησαν οι Ιππότες του Αγίου Ιωάννη το 1309.

Από το 1309 και για δύο περίπου αιώνες, η Ρόδος αποτέλεσε το διοικητικό και πολιτικό κέντρο του ιπποτικού κράτους, το οποίο περιλάμβανε τα περισσότερα από τα νησιά της Δωδεκανήσου και είχε να αντιμετωπίσει, εκτός από τα εσωτερικά του ζητήματα, τη διαρκή μουσουλμανική απειλή. Τα πανίσχυρα τείχη της πόλης αντιστάθηκαν ακόμα και στην πολιορκία του Μωάμεθ του Β’ του Πορθητή, το 1480, η οποία κατέληξε στην ήττα της υπέρτερης αριθμητικά τουρκικής δύναμης.

Ορόσημο για την ιστορία της Ρόδου αποτελεί το έτος 1522, όταν ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής κατόρθωσε, έπειτα από εξαντλητική για τον πληθυσμό πολιορκία, να συνθηκολογήσει με τους Ιππότες. Το ιπποτικό τάγμα υποχρεώθηκε να παραδώσει την πόλη στους Τούρκους, να εγκαταλείψει την έδρα του και να αποσυρθεί στη Μάλτα, αφήνοντας πίσω πλήθος μνημείων, ανεξίτηλα ίχνη της παρουσίας του στο νησί.

Σήμερα η μεσαιωνική αυτή πόλη αποτελεί μνημείο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς ανακηρυγμένο από την Ουνέσκο το 1988 με αριθμό αναφοράς 493. Δυστυχώς το λαμπρό παρελθόν αυτής της πόλης δεν προοιωνίζεται και ανάλογο μέλλον.

Αγαπημένο θέμα συσκέψεων και των εφημερίδων

Πολύ μελάνι έχει χυθεί και πολύς χρόνος έχει ξοδευτεί στην καθημερινή ειδησεογραφία των μέσων για τα προβλήματα της μεσαιωνικής πόλης. Από την πλευρά των δημοτικών αρχών, και ιδιαίτερα των δύο τελευταίων, έχουμε συσκέψεις επί συσκέψεων, εξαγγελίες μέτρων, πρόσφατα και νυκτερινές εφόδους αλλά και εξαγγελία πρακτικών μέτρων, όπως οι βυθιζόμενες μπάρες, που υποτίθεται θα βοηθούσαν την κατάσταση. Η κατάσταση όμως είναι κάθε χρόνο και χειρότερη και αναμένεται να γίνει ακόμα χειρότερη τα επόμενα χρόνια.

Ο λόγος είναι σχετικά απλός. Οι κάτοικοι της μεσαιωνικής πόλης αλλά και όσοι έχουν τις επιχειρήσεις τους μέσα σε αυτή θέλουν μια πόλη διαφορετική από αυτή που θέλουν οι ιδιοκτήτες των νυκτερινών κέντρων* . Οι τελευταίοι θέλουν μια ελεύθερη περιοχή διασκέδασης όπου θα μπορεί ο καθένας να διασκεδάζει μέχρι το πρωί αδιαφορώντας για τους ανθρώπους που ζουν ή διαμένουν δίπλα ακριβώς.

Το κυκλοφοριακό

Το κυκλοφοριακό είναι ένα άλλο πρόβλημα της μεσαιωνικής πόλης. Να επιτρέπεται ή όχι η κυκλοφορία μέσα σε αυτήν; Να υπάρχουν περιορισμοί στην κυκλοφορία και πώς μπορεί να επιτευχθούν; Να βάλουμε μπάρες και ποιες ώρες; Να λειτουργήσουν τα ηλεκτροκίνητα αυτοκίνητα; Το μόνο σίγουρο είναι ότι κανείς – ακόμα και οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι – δε φαίνεται να σέβονται το παγκόσμιο αυτό μνημείο και τα αυτοκίνητα κατακλύζουν το χώρο. Ιδιαίτερα τις βραδινές και νυκτερινές ώρες η ασυδοσία των νεοελλήνων είναι στα καλύτερά της.

Καταλήψεις κοινοχρήστων χώρων, κράχτες και ηχορύπανση

Τρία ακόμα βασικά προβλήματα της μεσαιωνικής πόλης που όλο λύνονται και όλο άλυτα παραμένουν. Οι κάτοικοι της παλιάς πόλης έφτασαν στο σημείο να στήσουν και τραπεζάκια μπροστά από το δημαρχείο για να διαμαρτυρηθούν για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί* και που εξωθεί τους κατοίκους στο να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και τους επισκέπτες τα καταλύματα. Σε μια τέτοια απευκταία περίπτωση η μεσαιωνική πόλη θα γίνει ένα νέο Φαληράκι και μάλιστα μέσα στην καρδιά της Ρόδου.

Η ηχορύπανση επιβαρύνει τόσο τους μόνιμους κατοίκους όσο και τους τουρίστες που διαμένουν στην παλιά πόλη όπως υπογράμμισαν οι εκπρόσωποι των τουριστικών καταλυμάτων πρόσφατα στο χωρικό αντιδήμαρχο Ρόδου κ. Καμπουρόπουλο. Για τις καταλήψεις έγινε αυτοψία και από τον ίδιο το δήμαρχο ο οποίος σύμφωνα με το ρεπορτάζ εξοργίστηκε (!) για την κατάσταση.

Σύγκρουση αρμοδιοτήτων και έλλειψη σχεδίου

Ποιος όμως είναι υπεύθυνος για τη μεσαιωνική πόλη; Κανείς και όλοι. Υπάρχει ο πρόεδρος και το συμβούλιο της Δημοτικής Κοινότητας Ρόδου, υπάρχει όμως και ο χωρικός αντιδήμαρχος Ρόδου. Ποιος από τους δύο είναι υπεύθυνος για τη μεσαιωνική πόλη; Αυτό δεν μπορεί μάλλον να το απαντήσει ούτε ο ίδιος ο δήμαρχος ο οποίος ακούει τα παράπονα και των δύο για την αρμοδιότητα επέμβασης στα όσα γίνονται μέσα στην πόλη. Αυτά που σίγουρα δεν υπάρχουν είναι ένας αρμόδιος για τη Παλιά Πόλη, όπως συνηθίζουμε να την αποκαλούμε, και ένας συνολικός σχεδιασμός για το τι πρέπει να γίνει.

Σχεδιάζονται και υλοποιούνται αποσπασματικές ενέργειες αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει μια ολοκληρωμένη, συνεκτική και ακόλουθη πολιτική που να περιλαμβάνει όλα τα θέματα της μεσαιωνικής πόλης και να τα αντιμετωπίζει όσο πιο καλά γίνεται. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, η αγορά των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων που έγινε παλαιότερα και τώρα οι βυθιζόμενες μπάρες χωρίς αυτά να εντάσσονται σε ένα συνολικό σχεδιασμό.

Την αντιμετώπιση αυτή δυστυχώς τη βλέπουμε από τη δημοτική αρχή σε πολλά θέματα. Προσπαθεί να λύσει σημειακά τα προβλήματα χωρίς να έχει μια γενικότερη εικόνα και χωρίς να προτείνει συνολικές λύσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε θέματα νομικής φύσεως δεν έχει ακόμα επιληφθεί η νομική υπηρεσία του δήμου (!). Δηλαδή υπάρχουν μισή ντουζίνα δικηγόροι στο δήμο και από κανένα δε ζητήθηκε η άποψή του για το πώς θα αντιμετωπισθούν οι δεκάδες παραβάσεις που διαπράττονται κάθε μέρα.

Συνύπαρξη σημαίνει πολιτισμός

Τη στιγμή αυτή ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η συνύπαρξη που υπήρχε χρόνια μέσα στη μεσαιωνική πόλη να πάψει να υπάρχει. Δηλαδή βλέπουμε να διασκεδάζουν ξεχωριστά οι Έλληνες από τους ξένους και να δημιουργούνται συγκρούσεις μεταξύ ομάδων πολιτών. Οι κάτοικοι τα βάζουν με κάποιους επιχειρηματίες, οι μικροί επιχειρηματίες με τους μεγάλους, οι ιδιοκτήτες καταλυμάτων με τη σειρά τους με τα νυκτερινά κέντρα που τους ενοχλούν, κ.ο.κ. Όμως εάν κάτι μας διδάσκει η ιστορία αυτού του νησιού και ειδικά της μεσαιωνικής πόλης είναι η συνύπαρξη. Εάν σε αυτό το νησί μπόρεσαν να συνυπάρξουν ολόκληροι πολιτισμοί και κουλτούρες, δεν μπορούν να συνυπάρξουν κάποιοι μέσα σε μερικά τετραγωνικά χιλιόμετρα;

Όμως αυτό για να γίνει πρέπει να μπουν κανόνες. Να υπάρξουν χρήσεις γης μέσα στο μνημείο αυτό, ένας κανονισμός που να τον σέβονται όλοι και ένα φορέας που θα αναλάβει την ευθύνη τήρησης των παραπάνω. Ποιος θα αναλάβει τις ευθύνες εάν τα πράγματα πάνε χειρότερα ή εάν ακόμα κινδυνεύσει και η ένταξη της μεσαιωνικής πόλης στον κατάλογο της Ουνέσκο με τα μνημεία παγκόσμιας κληρονομιάς;

Αυτό που για μας πρέπει να γίνει είναι ένας συνολικός σχεδιασμός στο τέλος της φετινής τουριστικής περιόδου για το χειμώνα αλλά και για την επόμενη τουριστική περίοδο. Αφού ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα, που πρέπει όλοι να σεβαστούν, να αξιολογηθεί η κατάσταση και να γίνουν ανάλογες βελτιωτικές κινήσεις ώστε πλέον από την επόμενη χρονιά να ισχύσουν μέτρα για τα επόμενα χρόνια και όχι για μερικούς μήνες.Η εμπειρία και η γνώση υπάρχουν. Αυτό που χρειάζεται είναι η περιβόητη πολιτική βούληση.

Η μακραίωνη ιστορία του νησιού μας και ιδιαίτερα της μεσαιωνικής πόλης δεν μας επιτρέπει παραπάνω αδιαφορία. Η επιθυμία κάποιων να πλουτίσουν εύκολα και γρήγορα δεν είναι δυνατόν να αποτελεί το μέτρο των ενεργειών μας.

*Βλέπετε για παράδειγμα τη συνέντευξη του προέδρου του Συλλόγου Καταστηματαρχών Μεσαιωνικής Πόλης κ. Νίκου Κουκούλη στην εφημερίδα «Δημοκρατική» στις 18/8/2011
*Βλέπετε εφημερίδα Ροδιακή στις 18 Αυγούστου 2011.

Πηγές:
.«Οδυσσέας», κόμβος του Υπουργείου Πολιτισμού (συντάκτης Κων/να Κεφαλά, αρχαιολόγος)
.http://el.wikipedia.org
.Εφημερίδα «Δημοκρατική»
.Εφημερίδα «Ροδιακή»

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.